Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill/Tynged y Marchogion

Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill

gan Humphrey Jones (Bryfdir)

Adroddiadau

TYNGED Y MARCHOGION.

GADAWODD pedwar marchog lys enwog Arthur Fawr,
Gan dramwy hyd y gwledydd heb ystyr hwyr na gwawr;
Y tân oedd yn eu llygaid a losgai'r awel wynt,—
Fflachiadau eu cleddyfau fu'n heuliau ar eu hynt;
Arswydai'r broydd rhagddynt, a dweud y difrod wnaed
Gan rym y pedwar marchog wnai golosg blin a gwaed.

Gadawsant wynfyd mebyd mewn hoen, a'r gwanwyn hardd
Oedd ar eu gruddiau'n delwi prydferthwch maes a gardd.
Rhy gyfyng oedd Llys Arthur i'w nwydau anfad hwy,—
Rhy bur i'r sawl fodlonai ar glod am roddi clwy';
Gadawsant eu cynefin a gras yr hen Ford Gron
Gan hwylio i'r Cyfandir o lannau'r ynys hon.

Bu hysbys eu hwynebau
Mewn llysoedd a gornestau
Am lawer blwyddyn hir;
A chlod y pedwar marchog
Ar lawer gwefus wridog
Dramwyai estron dir.

Collasant eu prydferthwch,
Collasant eu pybyrwch
Wrth ddilyn dawns a gwin;
Ymrwygodd eu tariannau,
Ac nid oedd fellt ar lafnau
Y cleddau lle bu'r min.

Gadawsant fro'r pellderau
Gan ddychwel dros y tonnau
Dan lawer craith a senn;
Dychwelyd yn flinderog
A thlawd wnai'r pedwar marchog
I draethau Gwalia Wen.

Nid oedd aur y traeth na gleni'r ddôl
Yn dwyn y trysorau gollasant yn ol;
A theimlai y pedwar frathiad y ddraen.
O orfod cardota eu ffordd ymlaen. '
Doedd neb yn eu nabod o gastell i gaer,
Na neb roddai glust i'w ceisiadau taer;
Eu haelwyd gan amlaf oedd mynwes y rhos,
A brwyn yn obenydd drwy gydol y nos.
Ddiwedydd wrth ymdaith daeth rhiain deg
I gyfarfod a'r pedwar o'i chaban breg;
Wrth weled ei gwallt tybiasant yn ffol
Fod yr haul wedi gado'i belydrau ar ol!
Yng nglesni ei llygaid gwel'sant yn glir
Hawddgarwch yr ardal gollasant yn hir.
Symudai ymlaen a symudai yn ol
Fel chwa drwy y gwlith ar flodeu y ddôl;
Os siglai pob gwlithyn, i'w golwg hwy
Fe siglai ei hun i brydferthwch mwy.

Gwahodd y pedwar i'w chaban wnaeth,
I gael seibiant ac enllyn a siarad ffraeth;
Ond safodd ar drothwy ei hannedd lom,
Gan syllu yn daer, ac mor drist a siom.
Cyfeiriodd ei llaw tua'r gorwel lliw'r gwin,
Ac ebai, wrth bedwar pererin blin;—
"Y Dydd yw y Byd sy'n mynd heibio'n ddi-feth;
A'r Nos yw Marwolaeth oresgyn bob peth."

Rhwng muriau'r caban ymgomio'n ffri
Wnai'r pump, a'r hyotlaf o bawb ydoedd hi.
Gwynfydai'r marchogion ar degwch ei gwedd,
Wrth wrando ei chân a chlodfori ei gwledd.
Am law ac am galon y riain deg hon
Dymunai pob marchog yn nyfnder ei fron.
Gomeddai gydsynio er gwybod yn iawn
Fod calon y pedwar o gariad yn llawn;
"Ond cyn ymwahanu yfory," medd hi,
Cyfrinach fy mynwes egluraf i chwi."

Cysgodd pob marchog hyd doriad y dydd,
Heb wely o fanblu, gan gymaint eu lludd.
Deffroi'sant i weled y rhiain drachefn,
Fel gwawr wrth y bwrdd osodasai mewn trefn.
Cyn cychwyn y pedwar ymwelydd i'w taith,
Myfyriodd y rhiain yn fud ac yn faith.
'Roedd bore a hwyr yn ei hosgedd a'i threm,—
Ryw heulwen garedig ac awel oer, lem;
Wrth groesi y trothwy 'rol oedi cyhyd,
Llefarodd yn gynnil nes nosi o'r byd.

"Fy enw ydyw Mebyd, oedd geiriau'r dlos ei hael;
"Chwi gofiwch fy nibrisio, ac nid wyf mwy i'm cael.
"Drwy adfail ffafr a chyfle bydd gweddill taith eich oes;
"Myfi fy hun fradychwyd, ond chwi raid gario'r groes!"

Nodiadau