Bywyd a gweithiau Azariah Shadrach/Pennod III-Ei ddawn broffwydol
| ← Pennod III | Bywyd a gweithiau Azariah Shadrach gan Josiah Jones, Machynlleth |
Pennod IV → |
Ei ddawn broffwydol
Ond y mae genym olwg arall eto i'w chymeryd ar Shadrach. Mae genym brofion fod y ddawn broffwydol yn syrthio arno weithiau; gosodwn y profion gawsom o flaen y darllenydd, a chaiff ef gyfrif drostynt fel y byddo yn gweled oreu. Y mae yn ddiau fod y darllenydd wedi clywed yn aml, fod llawer o'r hen bobl yn cael eu hystyried yn broffwydi; felly y cyfrifid y Parch. Edmund Jones, o Bontypool; a'r Parch. Lewis Morris, hen weinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, heb son am ereill. A chan nad sut i gyfrif am y peth, ymddengys eu bod yn bur gywir, fwy nag unwaith, yn eu rhagddywediadau. Caiff y darllenydd ddyweyd, os myn, mai synwyr cyffredin cryf oedd yn eu galluogi i weled rhediad, neu dueddiad pethau; neu, caiff ddyweyd, os myn, fod duwioldeb mawr yn dwyn teimladau a dymuniadau dyn i gyd-gordio, neu gydredeg â gweithredoedd Duw; a bod dyn duwiol iawn, gan hyny, drwy ymgynghori â'i: deimladau a'i ddymuniadau ei hun, yn gallu deall y dyfodol yn well nag ereill; neu, os myn eto, caiff ddyweyd fod "dirgelwch. yr Arglwydd," gyda golwg ar y dyfodol, "gyda'r rhai a'i hofnant ef," yn gystal a bod ei "gyfamod i'w cyfarwyddo hwynt." O'n rhan ni, caift y darllenydd gyfrif am y peth yn y ffordd a fyno; ein gwaith ni yw dangos Shadrach i'r darllenydd fel y dangosodd efe ei hun.
Ymddengys fod Shadrach yn arfer dyweyd, oddeutu deg mlynedd ar ugain yn ol, am gorff parchus y Methodistiaid Calfinaidd, fel hyn,—"Fe gewch chwi weled," meddai, "na fydd y Methodistiaid ddim fel y maent yn awr yn hir (yn teithio); pan fyddont oddeutu can mlwydd oed fel enwad, byddant yn ymofyn gweinidogaeth sefydlog.". Nid oes eisieu dyweyd dim am gywirdeb. y rhagfynegiad hwn.
Rhoddwyd yr hanesyn canlynol i ni, hefyd, o enau Shadrach ei hun, gan un o'i gyfeillion parchedig. Pan oedd Shadrach yn Llundain, yn casglu at gapel Aberystwyth, yr oedd dyn ieuanc i gael ei urddo yn weinidog ar eglwys benodol yn ngogledd neu ddeheudir Cymru, nid oes eisiau dyweyd yn awr pa le. Yr oedd Shadrach yn dygwydd bod dipyn yn gyfarwydd âg amgylchiadau yr eglwys hon; ac oblegyd rhyw resymau neu. gilydd yr oedd yn teimlo cryn ddyddordeb yn ei llwyddiant. Ac, yn anffodus, nid rhyw foddhaol iawn y teimlai wrth feddwl am yr urddiad bwriadedig. Pan ddaeth y dydd penodedig oddiamgylch, cymerodd Shadrach ei giniaw casglyddol yn ei logell fel arfer-sef ychydig o fara a chaws neu'r cyffelyb—a dechreuodd ar ei waith: ond erbyn deg o'r gloch, amser yr oedfa urddiadol, yr oedd wedi ymdynu at hen gladdfa glodfawr Bunhillfields. Aeth i mewn, ac eisteddodd ar feddfaen ei hen frawd, a'i ragflaenor urddasol, John Bunyan. Tra yn eistedd yma, bwytaodd ei damaid, ac arosodd yno hyd nes oedd yn barnu fod oedfa yr urddiad yn Nghymru drosodd. Ac wedi eistedd ar feddfaen arch-freuddwydiwr y byd am gymaint o amser, nid rhyfedd iddo yntau ddechreu breuddwydio. Cyfododd ar ei draed a dywedodd, "Wel," ebe fe, " dyna waith wedi ei wneud yno heddyw, na fydd ond byr iawn ei barhad, ond gofidus iawn ei ganlyniadau." Ac felly yn union y bu! Cyn pen deufis wedi diwrnod yr urddiad, yr oedd yr undeb gwelnidogaethol wedi ei dori, a charedigion crefydd yn gorfod yfed bustl a wermod. Y mae genym y dystiolaeth grefaf dros hyn oll.
Ond y pethau rhyfeddaf yw y pennillion canlynol. Ysgrifenwyd hwynt ganddo Mai 26, 1836, mewn lle o'r enw Cae'r Saer, yn ymyl Machynlleth, lle yr oedd wedi bod yn lletya noson; a rhoddwyd hwynt ganddo i'r diweddar Mr. Lewis, yn mysg papyrach yr hwn y cafwyd hwynt wedi ei farwolaeth, ryw bedair neu bum mlynedd yn ol. Ni fuont yn argraffedig o'r blaen; ac os addawa'r darllenydd fod yn dyner o'r farddoniaeth, ni a'u rhoddwn hwynt yma, i fod mewn cof a chadw, hyd oni chyflawner hwynt oll, " yn mhen oesoedd 'nol fy nghladdu," ys dywed yntau.
MYFYRDOD AR AFON DYFI.
Mai 26, 1836.
A. S.
Mae Creawdwr mawr y bydoedd, |
Fe ddaw llongau'n ddirifedi, |
'Rwyf yn tystio i chwi'n bendant, |
Fe dueddir boneddigion, |
Bellach, beth feddylia'r darllenydd am y broffwydoliseth hon? Na ddechreued feirniadu ar y cyfansoddiad o ran iaith a threfn; ond gadawed i ni ystyried y rhagfynegiadau mewn cysylltiad â ffeithiau y dyddiau presenol. Dywedir ganddo yn y pumed pennill, y caiff yr afon hon ei chulhau "a hardd gloddiau o'r cadarna'." Erbyn hyn, y mae cwmni wedi cael ei ffurfio, ac act seneddol wedi ei phasio, dan yr enw Dovey Land Reclamation Act, er awdurdodi y cwmni hwnw i gyflawni y rhagfynegiad hwn yn llythyrenol—i gulhau, ac mewn canlyniad, i ddyfnhau yr afon, i sychu Cors Fochno, o enwogrwydd hanesyddol, ac i godi cloddiau priodol rhag gorlifiad y môr. Gyda golwg ar y "llongau," yn y chweched a'r seithfed pennill, y mae pawb yn gwybod fod Aberdyfi eisoes yn borthladd pwysig; ac y mae arwyddion y daw yn bwysicach fyth, pan unir ef â chanol y wlad drwy y railways sydd yn awr ar droed. Gyda golwg ar y trysorau y rhagfynegir am danynt yn yr wythfed, nawfed, a'r degfed pennill, digon yw dyweyd fod y Dylifau eisoes yn glodfawr gyda golwg ar ei blwm, ei arian, a'i gopr. Un o'i berchenogion yw John Bright, Ysw., A.S.; ac y mae godrëon Pumlumon yn frith gan weithiau plwm. Cafwyd copr hefyd yn nghylch y broffwydoliaeth hon, heblaw ar y Dylifau. Am drysor hynod Cadair Idris, yn y deuddegfed pennill, y mae y cyhoedd yn gwybod eisoes, gan fod cyflawnder o fwn haiarn rhagorol wedi ei ddarganfod yno yn ddiweddar; ac y mae y cyhoedd yn gwybod yn dda am yr aur a godir yn y cymydogaethau cyfagos; ac yr ydys yn awr wrth y gorchwyl o wneud tramway i gymydogaeth y Gadair o un tu, a railway o'r tu arall; a bydd y naill a'r llall yn gyfleus i gario ei thrysorau i afon Dyfi. Erbyn hyn y mae survey wedi cael ei gwneud i droi y rhan fwyaf o'r tramway uchod yn rheilffordd, i redeg o Fachynlleth drwy Goris ac Aberllefenni, heibio i gymydogaeth Cadair Idris, lle y mae y ceryg haiarn, i gyfarfod â llinell y Bala a Dolgellau.—Bwriedir cael act yr eisteddiad hwn (1863). Am y trysorau mawrion y sonir am danynt o'r pedwerydd pennill ar ddeg hyd y pedwerydd ar bymtheg, gellir dyweyd fod trigolion y gymydogaeth yn gwybod erbyn hyn am lawer o honynt, er eu cysur a'u gorfoledd; a gobeithia pobl Pennal, ar sail dda, fod yr olaf yn wir am eu mynyddau anial hwythau. Am "lechau Coris," nid oes dim yn eisieu ond dyweyd fod gwerth miloedd lawer o honynt yn cael eu cludo oddiyno ac o Aberllefenni bob blwyddyn, "i lan Dyfi mewn llawenydd." Am drefydd ac eglwysi pennill yr unfed ar ugain, ni a adawn i bobl yr oesoedd sydd i ddyfod i siarad. Ond y mae y pennill nesaf-yr ail ar ugain, yn teilyngu sylw neillduol. Hysbysir ni ynddo y bydd pont ha'rn" dros afon Dyfi, yn arwain "i'r dref hardd fydd Car Foelynys." Yn awr, y mae y Foelynys yn sir Aberteifi, gyferbyn ag Aberdyfi, ac ar lan yr afon a'r mor, Ar lawn llanw, y mae lled yr afon yn y man hwn, ddywedir, oddeutu dwy filldir; ac yr oedd meddwl am "bont ha'rn" yma o gwbl yn dra beiddgar; ond erbyn hyn, ddarllenydd, y mae y "bont ha'rn " wedi ei dechreu gan y Welsh Coast Railway Company, —a gobeithiant y gallant ei gorphen rywbryd! Bwriedir iddi gynwys dwy fynedfa—-un uwchlaw y llall: yr isaf i wyr traed, marchogion, a cherbydwyr cyffredin, a'r un oddiarni i'r trains. Ac er na fwriedir i'r bont hon fod yn ddigon uchel i'r "llong fwyaf" fyned yn ddyogel odditani, (er y bydd yn rhaid iddi fod yn uchel iawn,) eto, gan y bydd rhan o honi yn fath o draw-bridge, bydd amcan y broffwydoliaeth gyda golwg ar y "llong fwyaf" yn cael ei gyrhaedd. Heblaw hyn eto, y mae Mr. Savin, contractor y railway hon, erbyn hyn wedi prynu cyffiniau'r Foelynys, am saith mil o bunoedd; a chan y bydd yno railway junction bwysig, heblaw ymdrochle hyfryd, teimlir yn lled sicr y bydd yno" dref hardd" yn fuan. Fel hyn y mae yr ail ar ugain, y trydydd ar ugain, a'r pedwerydd ar ugain, wedi eu cyflawni yn mron yn llythyrenol. Y mae y chweched ar ugain eto yn deilwng o sylw. Dywedir yma y bydd "camlas," neu " ffordd haiarn," o lan Dyfi i'r Drefnewydd. Erbyn hyn, y mae ffordd haiarn wedi ei hagor o'r Drefnewydd i Fachynlleth; ac y mae prysurdeb mawr yn cael ei ddangos i'w hestyn o Fachynlleth i'r Borth, ar lan y mor. Y mae y pennill hwn, ynte, wedi ei gyflawni yn llythyrenol. Am y camlas, &c., i Ddinasmawddy, nid oes genym ddim i'w ddyweyd: tebyg fod y dernyn hwn i gael ei gyflawni "yn mhen oesoedd 'nol fy nghladdu!" Gallwn ddyweyd, fodd bynag, fod genym, nid "arwyddion," ond profion cryf yn ffeithiau y dyddiau presenol, fod Shadrach, hyd yn hyn, wedi bod yn lled hapus fel rhagfynegydd. Ni a obeithiwn na chyll ei gymeriad yn y dyfodol.
Buom yn bur bryderus, ddarllenydd hynaws, pa un a roddem y broffwydoliaeth hon i'w hargraffu ai peidio. Yr oedd arnom ofn y byddai rhai yn tybied nad oedd yn ddigon "clasurol " a dyfnddysg. Erbyn hyn, fodd bynag, penderfynasom wneud; yn un peth, fel y gallo'r darllenydd beirniadol gael tipyn o psychological exercise, i gyfrif pa fodd y gallodd Shadrach, saith mlynedd ar ugain yn ol, ragfynegu cynifer o ffeithiau y dyddiau presenol mor gywir."Gwawdio'i weithiau yw arferiad rhai doctoriaid yn ein mysg;
Doethwyr mawrion, coeth, clasurol, fynent gadw'r byd drwy ddysg!
Pe cyflawnai un o honynt chwarter ei orchestion ef,
Byddai beth yn haws i'm clustiau oddef eu hasynaidd fref!
Bu ei lyfrau yn fendithiol, do, i filoedd yn eu dydd,
Er cyffroi eneidiau cysglyd, a chysuro teulu'r ffydd;
Do, bu llawer un yn derbyn uchel glod mewn gwlad a thref,
Wrth ailadrodd ei bregethau; tynu dwfr o'i bydew ef."