Caniadau Barlwydon Llyfr 1/Cymdeithas Hen Lanciau Blaenau Ffestiniog

Caniadau Barlwydon Llyfr 1

gan Robert John Davies (Barlwydon)

CYMDEITHAS HEN LANCIAU BLAENAU FFESTINIOG:
Ar briodas dau o'r aelodau—sef, Mri, Robert R. Edwards ac Humphrey Jones.

BU hon yn bod, yn hynod o flodeuog,
DA'i hamcan yn oruchel ac ardderchog;
Fe dd'wedai'r llywydd hyn mewn araeth drylen,
Pan brofodd pa mor wagsaw amod Eden.

Rhaid myn'd yn ol at adeg ei sefydliad,
Pan oedd yr hâf yn mron a chau ei lygad.
Nid gweithred "gwyneb haul a llygad y goleuni,"
Ond adeg rhoi'r gymdeithas ar sylfaeni;—
Rhaid cael y nos cyn dêl rhai o'u llochesau,
Mae rhyw wyleidd-dra greddfol mewn Hen Lanciau;
Fe gawsom wan ddatguddiad o'u bwriadau—
Temtasiwn gref oedd gwylio 'u symudiadau
A'u gwel'd yn myn'd, os byddai'n noson dywell,
O un i un i chwilio am ystafell;
Mae'n rhaid cael hon mewn heol brivate hefyd,
Oblegid gwyddom oll pa mor gysetlyd
Yw pob Hen Lanc,—nid oes a'i cyfnewidia
Ond gwraig yn unig; ond pwy byth a feiddia
Son dim am wraig wrth ddynion penderfynol,
Ynt mor ddiysgog ag yw'r creigiau oesol?

Edrychwch ar Hen Lanc, cewch mewn amrantiad
Fod penderfyniad byw yn nghil ei lygad;
Mae fel gwyliedydd i'w holl symudiadau,
Yn gwylio ystafelloedd ei serchiadau.
Mae pawb yn adwaen nodwedd yr Hen Lencyn,
Mae'n hawdd adnabod hwn oddi wrth ei fwthyn
A'i ymddygiadau gyda 'i wisgoedd afler,
Llinyna 'i umbarell fe! "Ally Slopper."

Os ydyw'r pâr a wisga'n bâr trwsiadus
Mae byrdra 'i drousers gyda'r pytiau brases
A wnaeth ei hunan gyda'r darnau hyny
Fel pe bai'r troed a'r goes am ymwahanu;
Ond nid yw'r llall mor ddrwg—rhaid dweyd gwirionedd,
Mae hono'n llaesach o ryw bedair modfedd;
Ond nid yw hyn o'i le, mae'r wasgod isa'
Yn matchio rywfodd gan fod rhai botyma'
Ar goll yn hono, gyda'r tyllau hefyd,
Ac os yw felly hawdd yw camgymeryd.
Un ochr rywfodd sydd i'w wel'd o'r goler,
Un ochr i'r wasgod gyfyd i'r uchelder,
Ond waeth hi felly meddai'r Hen Lanc siriol,
Difetha'r goler yw ei golchi'n fisol!

Mae'n hawdd dweyd llawer mwy am ddull Hen Lanciau,
Ond tawaf wedi crybwyll rhai nodiadau;
Mae un neu ddau yn ddigon mewn cym'dogaeth
Wrth wel'd cymdeithas! mae rhyw ofnadwyaeth
Fel trydan byw yn myned trwy'r ddynoliaeth;
Mae ladies hardda'r fro yn dwfn bryderu,
Anobaith ar eu gruddiau sy'n cartrefu.
Ond mynai bechgyn harddaf y gym'dogaeth
Er hyn i gyd gofleidio Hen Lancyddiaeth.
Rhaid cael rheolau, cedyrn anmhlygadwy,
Heb le i ddianc trwy na bwlch nac adwy;
Rhaid oedd cael hyn, mae Humphrey Jones yn chwyrnu,
A Robert Edwards wrth y bwrdd yn dyrnu
Yn erbyn ffurfio ffüg reolau rhyddion
Er fod Hen Lanciau'n burach nac angylion!

Ond ah! fe wawriodd diwrnod ei galanas,
Mae heddyw'n chwilfriw—torodd y gymdeithas;
Aeth naw o'i chyfarwyddwyr mwyaf pybyr
I dori deddfau oedd yn groes i'w natur,
Ac Humphrey Jones fu'n chwyrn dros gaeth reolau
Oedd un o'r cynta' 'i dori drwy y rhengau,

A Robert Edwards a fu'n curo 'i ddyrnau,—
Mae'r ddau am hyn yn rhwym o fewn gefynau!

Mae'r gweddill o'r Hen Lanciau fel ynfydion
A'u llygaid fel y ser sefydlog gloewon;
A metha'u calon gredu eu golygon
Gan mor andwyol ydyw eu hanffodion.
'Does dim'n eu haros mwy ond liquidation
Or make it bankrupt, that is in the fashion,
Each member thus must stand examination.

Pan glywodd rhai o'r hen frawdoliaeth enwog
Fod hyn yn debyg, mae 'u gwynebau cuchiog
Yn dechreu rhychu, rhag bydd cost o geiniog,—
Mae lads y gyfraith yn hen foys cynddeiriog
Medd un Hen Lencyn dawnus a galluog
Y ni raid dalu'r gost i gyd pob ceiniog,
A gwell i ni yw bod yn bur dawedog
Mae dau o'r brodyr eisoes yn y cyffion
Bydd angen casgliad ar y rhai'n yn union;
"Fferenfab" ydwyf fi—Hen Lencyn gonest,
Mae ar fy nwylaw olion llawer gornest,
'Rwy'n llawn athrylith, gallaf wneyd englynion,
Ac er fod Bob ac Humphrey'n tori 'm calon
Nis gallaf byth eu gweled yn ngafaelion
Ac yn nghrafangau tlodi—mewn anghenion,
Er mwyn eu helpu gwerthaf fy nghynyrchion!

Mae DAVID WILLIAMS ar ei draed fel ergyd,
Gan synu at y bardd a'i bethau ynfyd;
Son am athrylith meddai, beth am dani?
Mae dysg ac awen wedi myn'd yn ffwlbri.
"FFERENFAB," ceidwad castell Hen Lancyddiaeth,
Ddymunet tithau wadu yr athrawiaeth
A myned gyda'r ffug-Hen Lanciau hyny
I'r commins tlodaidd lle mae myrdd yn trengu?

Mae JOHN LLOYD WILLIAMS ar ei draed yn araf,
A thystia ef mai dyma'r araeth chwerwaf
A glywodd ef am ddynion anrhydeddus
Er pan sefydlwyd y gymdeithas barchus.
Mi wn fod David Williams braidd yn bybyr,
Ond ni ddylasai ef insultio 'i frodyr:
I bob Hen Lanc mae rhyddid, os dewiso,
I fod yn aelod yn yr urdd neu beidio.

Ha! ha! meddai JOHNNY PRITCHARD, clywch yr hen ffrynd,
Bydd yntau'n fuan hefyd wedi myn'd;
'Rwyt tithau bron a thori rhai rheolau—
'Rwy'n meddwl i'm dy wel'd rhwng twyll a golau.
Cyn rhoddi'r cyhuddiad o'ch blaen yn glir,
Mi ofynaf i hono yw hyny yn wir ;
Os bydd hyny yn wir, myn cebyst i boys,
Rhaid John Lloyd Williams gymeryd y goes.

Mae JOHN H. JONES yn codi drachefn,
Gan ddechreu cystwyo a dweyd y drefn;
Gofynai:"Ai nid oedd hawl gan bob dyn
I ddewis a gwrthod fel gwelai ei hun?
Os yw 'Fferenfab' am eu cynorthwyo,
A David Williams am eu llwyr anrheithio ;
Os ydyw John Lloyd Williams am amddiffyn,
A Johnny Pritchard awydd achwyn tipyn,
Gadewch i bawb gael rhyddid barn gyfeillion,
Paham gollyngir allan gudd ergydion?"

Mae JOHN O. JONES yn ysu er's 'smeityn,
Mae'n arllwys araeth gref fel rhaiadr Berwyn.
Muntumiai ef mai bradwyr a briodai,
I farn "Fferenfab" byth nid ymostyngai;
Fe wyddai Robert Edwards pan ymunai,
Fe wyddai Humphrey Jones pan boeth ddadleuai
Mai angeu'n unig oedd i dori'r amod,
Ac nad oedd neb i roi ei fryd ar sorod

A gadael Hen Lancyddiaeth,—'rwy'n protestio
I beidio caniatau i neb ymuno ;
Ond, os gwna pawb ymuno i chwilio am wraig,
Mi daflwn Hen Lancyddiaeth dros y graig.
I'r perwyl hwn fe basiwyd penderfyniad,
A thynwyd y Gymdeithas i derfyniad.

Nodiadau