Caniadau Barlwydon Llyfr 1/Sais-addoliaeth

Caniadau Barlwydon Llyfr 1

gan Robert John Davies (Barlwydon)

SAIS-ADDOLIAETH
(Seiliedig ar ysgrif Alafon yn y "Geninen," Gorphenaf 1887.)
TESTYN CYMDEITHAS CYMMRODORION FFESTINIOG.
(Darn i'w Adrodd.)

WAETH heb na dweyd mai "Gwalia Wen"
A "Gwlad y Gan" yw Cymru,
A ninau'n lluchio am ei phen
Ynfydrwydd i'w dirmygu;
Mae llu o Gymry a fu gynt
Yn bybyr fel ei noddwyr,
I'w cael yn awr yn enwad mawr
A elwir Sais-addolwyr.

Mi gwrddais gynt â gwr ar daith,
A thybiais fod o'n Gymro;
'Roedd symledd Cymru yn ei wedd,
A gwisg Gymreig am dano;
Mi ddwedais wrtho "Boreu da'wch,
Y'ch chwi yn myn'd at Gorris?"
"I dunno know what do you say,
:I ciannot spake but Englis."

Mi holais am y Sais 'rol hyn;
A chefais, er fy syndod,
Mai ffermwr bychan oedd y dyn
Fu'n byw yn fferm yr Hafod;
Ond 'roedd yn awr yn "bailiff" bach
I dipyn o foneddwr
A llithro wnaeth yn ara'deg
I fod yn Sais-addolwr.

Mae'r Sais yn hoffi d'od am dro
I wel'd prydferthion Cymru,
Ac yn ei ŵydd mae'r Cymro tlawd
A'i arau'n egwan grynu;
A gwaeddi "Syr" y mae o hyd—
Efallai wrth ryw deiliwr;
A thrwy'r gwaseidd-dra rhyfedd hwn
Fe ddaeth yn Sais-addolwr.

Os bydd rhyw Sais mewn unrhyw fan
Yn werth ychydig arian,
Yn rhoddi swllt at hyn a'r llall,
Mae pawb a'u tafod allan
Yn gwaeddi "Abrec" ger ei fron,
A'i godi hyd yr awyr,
Gan "Syrio" fel y medr y ffol
Eiddilaidd Sais-addolwyr.

Rnown dro i'r orsaf—beth sy'n bod?
Mae'r cludwyr wrthi'n fywiog

Yn rhoi 'u gwasanaeth gyda gwên
I'r Saeson beilch a chobog;
Waeth pa mor enwog, pa mor dda,
Os Cymry fydd y teithwyr,
Fe'u hanwybyddir gyda gwawd
Gan gludol Sais-addolwyr.

Eis i gerbydres dro yn ol,
I blith rhyw ddeg o ddynion;
'Roedd dau o'r cwmni'n digwydd bod
O genedl falch y Saeson;
Dechreuais siarad gyda hwyl,
A hyny yn bur ddibris;
Ond gwaeddodd Cymro nerth ei gêg
"Please will you talk in English?

"It's very rude to talk in Welsh
While English gent's are here,—
Excuse me, friend, for saying this—
You see it very clear."
Mi ffromais dipyn wrth y gwalch—
Edrychai fel boneddwr!
Beth bynag oedd—mi wn i hyn,
Ei fod yn Sais-addolwr.

Canolbwynt pob cymdeithas bron
A welwn yr oes yma
Yw Sais neu Saesnes—Dacw un
Ar Sul mewn cynulleidfa;
Mae'r blaenor hynaf gyda brys
Yn gofyn i'r pregethwr
I ddweyd yn Saesonaeg—dipyn bach—
A throi yn Sais-addolwr.

Mae'r rhai sy'n tyrfu'r dyddiau hyn,
Yn enwog iawn mewn Saesonaeg;
Nid yw'r Gymraeg a'i phethau i gyd
Ond pentwr o ffiloreg:

"We hate," medd rhai'n, "the Welsh to read,
To talk it is so clumsy:
In Welsh we can't express ourselves—
It is somehow so ugly."

Awn i'r Eisteddfod,—"'rachlod fawr!"
Mae'n fwrn i bob gwladgarydd,
I wel'd y Sais yn llond y lle—
Yn llywydd ac arweinydd:
Mae'r hen Eisteddfod, rhaid yw dweyd,
Er's blwyddi fel mewn gwewyr;
Bydd farw hefyd cyn bo hir
Yn mreichiau'r Sais addolwyr.

Beth 'ddyliech chwi yw'r dosbarth hwn
Ond Sais—addolwyr gwrthun;
A dyma'r dosbarth gwyr y wlad
Sydd wacaf yn y coryn:
Yn mhlith y llu o sectau sy'
I'w cael yn Ngwalia ddifyr,
Y gasaf sect i'r Cymro pur
Yw sect y Sais-addolwyr.

Nodiadau