Caniadau Owen Lewis (Glan Cymerig)/Dyffryn Edeyrnion

Caniadau Owen Lewis (Glan Cymerig)

gan Owen Lewis (Glan Cymerig)

PRYDDEST—
AR DDYFFRYN EDEYRNION.

EDEYRNION henafol, cartrefle y cedyrn,
Fu'n ymladd tros ryddid wyllt Walia;
Edeyrnion urddasol, bu'th blant yn arfogi,
Ymgyrchent dan faner Corwena;
Bu Glyndwr yn crwydro dy fynwes ireiddlawn,
Tywysog anfarwol y Cymry:
Ymladdodd yn erbyn y gelyn anghyfiawn,
Y rhai fu trwy drais yn gormesi,
Fe weiniodd ei gleddyf yn ngwaed eu calonau,
Iawnderau y Cymry a gadwodd;
Edeyrnion anwylgu, bu rhuddwaed yr arfau
Yn lliwio dy fronau a'th gymo'dd.

Paradwys y Cymro yw'th feusydd toreithiog-
Cain ddarlun o Eden urddasol;
Mae'r blodau amryliw yn wea odidog,
Yn berffaith trwy drefn yr anfeidrol,
Yn hulio dy ddolydd mewn dullwedd cywreiniol
Fe welir ol llaw y Creawdwr,
A myrdd o lygadon yn gwenu mor siriol
O garped melfedaidd 'r amaethwr:
Ha! brydferth olygfa, ni welir yn unman
Dy harddach, Edeyrnion hoff lanerch,
Wyt deilwng o barlwr i engyl y wiwlan,—
Nid ydwyf yn deilwng i'th anerch.
Y nentydd tryloew o fynwes hen Ferwyn
Ymdreigla eu dyfroedd grisialaidd,
Murmurant eu ffarwel, cusanant y clogwyn,
Ymdroellant mal llinyn arianaidd :
Ymlafnant drwy'r dyffryn i uno a'r Ddyfrdwy,
Brenhines afonydd teg Feirion,
Mae ynddi ryw urddas i'w weled yn fwy-fwy,
Wrth faethu dy lanau Edeyrnion.

Ar fin y Ddyfrdwy hen,
Lle bu'r derwyddon gynt

'N addoli gyda gwên
Ei dyfroedd ar eu hynt,
Ymrwyfa tua'r môr
I orphwys yn ei chryd
Am enyd gyda 'stor
O ddyfroedd mawr y byd.

Y las-don ar y traeth
Sy'n gwenu arni'n llon,
Y Dyfrdwy ati aeth
I chwareu ar ei bron:
Ymunant yn y fan,
Cychwynant heb ymdroi,
Gan adael tlysni'r lan,
Oddi wrtho maent yn ffoi.

A chrwydrant law yn llaw,
Ymlamant ar eu hynt,
Maent hwy i'w clywed draw
Yn rhuo yn y gwynt
Wrth esgyn tua'r nen
I lenwi'r cwmwl du
Sy'n hofran draw uwchben
Yn yr eangder fry.

Ond daw y Dyfrdwy'n ol
Rhyw foreu atom ni
Yn with ar hyd y ddol
Mewn urddas mawr a bri;
Fel hyn er cread byd,
Er gwawr y cyntaf ddydd,
Yn myn'd a myn'd o hyd
I ddiwedd amser bydd.

'E chwery y brithyll wrth oleu yr Huan,
A gwelir ar waelod y don
Y man ser yn dawnsio yn gymysg a'r graian,
A'r coedydd yn chwareu yn llon,
Y brigau gwyrddleision a chopa y Berwyn
Yn ysgwyd eu dwylaw yn nghyd,

Y pysgod, y defaid, a'r friallen penfelyn—
Y cyfan yn llenwi'r un cryd;
Ymlechai'r mân adar yn mrigau y goedwig
Yn disgwyl am doriad y wawr,
A gwyrai'r glaswelltyn ei ben yn lluddedig
I aros dyfodiad y cawr:
Yn araf, yn araf, daw yntau o'i wawrlys
Gan ymlid tywyllwch y nen,
A lliwiau'r cymylau yn unlliw a'r enfys,
A'r Berwyn goronai yn ben;
Ymlithra'i belydrau ar ddyffryn Edeyrnion,
Ac O! 'r fath groesawiad a ddyd:
Y mân wlith fel gemau o'u gorsedd gwyrddleision,
Yr awel yn siglo eu cryd;
Yr adar yn pyncio eu mwynaidd acenion,
Eu lleisiau 'n telori pob llwyn,—
Eu hanthem felodaidd nis gall ond angylion
Berori perseiniau mor fwyn;
'E godai'r glaswelltyn ei ben i groesawu
Prif arwr mawreddog y dydd,
Ac yna mewn eiliad holl anian a ddeffry
Edeyrnion o drwm—gwsg a drydd.

Draw, draw ar y ddoldir 'e gawn yr amaethwr
Yn heini ac ysgafn ei droed,
Dychmygaf ei glywed yn dweyd wrth y gweithiwr
Fod anian mor fyw ag erioed;
A draw yn y fuches sisialai genethig,
Wrth odro, alawon ein gwlad;
Y bachgen a'r meirch ar y ddol yn aredig,
Ei enaid yn llawn o fwynhad;
Daw'r bugail i'r buarth i alw ar Cymro,
Daw yntau tan hwthio ei drwyn
I ddwylaw ei feistr o falchder wrth wrando
Brefiadau y defaid a'r wyn;
A chripiant i fyny hyd lethrau y Berwyn,
Gan adael Edeyrnion, deg fan,
Yn fyw o lawenydd, a phawb yn y dyffryn
Yn hapus yn gweithio ei ran.

Ar fin y ffrydlif fechan dlos
Mae bwthyn yn Edeyrnion,
A cher ei dalcen mae y Rhos
Yn llawn o berlau tlysion;
Tra'n pasio'r bwth fe ddawnsia'r nant,
Mor glir yw'r dyfroedd gloe won
Sy'n dangos i ni lun y plant
O'r bwthyn yn Edeyrnion.

'Rwy'n cofio am yr amser gynt
Pan oeddwn ar yr aelwyd
Yn gwrando ar udiadau'r gwynt
Yn rhuthro trwy y cwmwd;
Ac O ! mor hoff oedd clywed mam
Yn adrodd hen chwedleuon,
Ah ! dyna'r fan rho'es gyntaf gam
Mewn bwthyn yn Edeyrnion.

Er i mi grwydro gwledydd byd,
A syllu arnynt wedyn,
'Does unman fel y bwthyn clyd
Sy'n nghesail mynydd Berwyn;
O ! na, ni fedd y gwledydd pell,
Nac un o'i hurddasolion,
Un palas fydd i mi yn well
Na'r bwthyn yn Edeyrnion.

O dan fy mron, hen fwthyn clyd,
Mae'th ddelw wedi'i gerfio,
Er i mi grwydro gwledydd byd
Nis gallaf dy anghofio;
Ni fedd y ddae'r ddim byth all fod
Mor anwyl gan fy nghalon,
Aconachawnifywabod
Mewn bwthyn yn Edeyrnion.

Paradwys yw'r dyffryn i gyrph yr enwogion,
A ddodwyd i orwedd mewn hedd
Hyd foreu pan welir myrdd, myrdd o angylion
Yn datod erch rwymau y bedd;

Yn llechu yn dawel mae meibion Ceridwen,
Ond erys eu gweithiau o hyd,
A heddwch fo iddynt o dan dy dywarchen,
Edeyrnion, hyd ddiwedd y byd.

Nodiadau