Caniadau Watcyn Wyn/Daniel yn y Ffau

Caniadau Watcyn Wyn

gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)

DANIEL YN Y FFAU.

Y LLEWOD yn y ffau 'n ymdroi oddeutu,
Yr hwyr, a newyn, ddaeth i'w haflonyddu;
Palfalent gylch y lle am ryw ysglyfaeth,
Caledi 'n dechreu deffro rhaib naturiaeth;
Ond taflwyd ysglyf dros y mur i'w canol,
A dyrchai i'w roesawu ru boddhaol!
Ond, dyna 'r oll yn fud—disgynai DANIEL
Ar lawr y ffau, dan gysgod aden angel;
Wrth wel'd ei hurddio saethai o'r nef i'w ddilyn,
A'i gadarn fraich a'i cipiai cyn ei ddisgyn!

Yswatiai 'r llewod â rhyw gil-edrychiad,
Rhag ofn ysgydwad aden ei ddylanwad;
Y cedyrn yn eu cartref oedd yn crynu!
Eu rhwysg, eu rhaib, a'u cryfder wedi eu trechu.

DANIEL yn rhwymau llewyg heb ddihuno,
Ac aden angel yn gwneud anadl iddo
Cyffro yr aden wnai i'r llew lewygu—
Yn cynorthwyo plentyn Duw i anadlu;
Awelon balmaidd, ysgydwadau nefol,
Ail lanwai fywyd yn ei fron lewygol
Ail fywyd pêr-lewygol o fwynhad,
Bywyd a'i anadliadau o wynt y nefol wlad;
Pan ddaeth ei gof a'i hunan-feddiant ato,
Yn nyfnder perygl gwaelod y ffau hòno—
Anadl trugaredd yn ei dyner wylio,
Oedd y peth cyntaf glywodd ef yn cyffro!

Daeth digon o wroldeb i'w olygon,
I'w troi o gylch i weled ei gymdeithion!
Gwynebau llewod, ond edrychiad ŵyn,
Y beilchion hyn yn gwisgo agwedd fwyn;
Y llygaid ffals, llechwraidd, llawn cynddaredd,
Yn lluniau o dynerwch a thrugaredd;
Cerddent o gylch mewn osgo' ymostyngol,
Ac ymddangosiad gwylaidd ond breninol;
Adnabu'r "merthyr" ei fod wedi disgyn
I "ddinas noddfa," o drigfanau 'r gelyn;
Pan daflwyd ef i mewn gan law eiddigedd,
Disgynodd yn y ffau i law trugaredd;
Adnabu nad oedd gelyn iddo yno,
Ond fod calonau 'r teulu o'i du yn curo;
A theimlai wedi dianc trwy'r merthyru
Yn nghwmni dyogel y breninoedd hyny;
lë, dyma deulu, dyma "deulu breiniol,"
Pob un o'i fewn yn frenin gwirioneddol!

Y condemniedig gonest blyg ei liniau,
Y'ngafael â'r hen drosedd a'i carcharai;
Ar allor merthyr yno ei weddi hwyrol
Offryma i Dduw ei Dadau, fel arferol;
Y drydedd waith penlinia am y dydd,
Er yn garcharor, esgyn gweddi 'n rhydd!
Mae gweddi 'n gallu dianc o garcharau
Ni seiliwyd un erioed na's neidia 'r muriau
I entrych nefoedd—dianc o'r lle dyfnaf,
Nis gellir rhwymo 'i throed â'r gadwyn gryfaf
Caledi sy'n ei gwasgu at ei Duw,
Po dryma 'r baich cyflyma i ddianc yw
Y weddi o'r lle dyfnaf aiff gyflyma 'i fynu—
Aeth hon i'r nef cyn darfod ei hanadlu!
Nid oedd un ffenestr yno i'w hagoryd,
I edrych 'n ol i dre', o wyll y gaethglud;
Muriau ei garchar tywyll oedd yn taro
Ei lygaid pan tua Salem' hoff yn tremio;
Ond â ffenestri ei enaid led y pen.
Edrycha a golwg glir i'r nefoedd wen!

Ynghanol gwyll yr hen ffau ddû penlinia,
Y ser yw 'r goleu nesaf a ganfydda',
Ond oddiyno i fynu mae 'n goleuo
Jerusalem y nefoedd sy 'n dysgleirio,
Yn nrych ei weddi, llwyr anghofia 'i flinfyd,
Ei hunan, Babilon, y ffau, y gaethglud.

Mae ffrwd ei ofid prudd yn rhedeg ar i fynu,
Fel deigryn calon bur, i'r llygad yn bwrlymu
Ymgryma yn bechadur llethedig yn y ffau,
A'i faich mewn ocheneidiau'n myn'd i fynu'n ysgafnhau.
Ei galon o gyflawnder ei gofid yn gôrlifo,
A'i Dduw yn nes nag arfer o lawer i'w gysuro
Ymdora gweddi'r Salmydd, yn deimlad byw'n ei lef,
Ei weddi o fol uffern a glywir yn y nef.

Bendith ei Dduw a'i cwyd oddiar ei liniau,
A gwyd ei galon—gwyd ei holl deimladau
Mae'n teimlo'n sicrach yn amddiffyn Duw,
Y brwydra'r llewod er ei gadw'n fyw
Y'nghongl y ffau, y'ngwâl llew, lledorwedda.
Yn teimlo'n awr mor hyf a'r cawr arfera
Ymestyn ei ewynau cryfion yno;
Cyn syrthio i gysgu, syrthia i ymsynio.

"Do, taflwyd fi i mewn i'm dienyddio,
At lewod, a newynwyd er fy llarpio;
Buaswn yn dameidiau gwanc yr awrhon
Pe buasai y bwystfilod yma'n ddynion;
Mae'r dyn a'r bwystfil wedi newid anian,
Bwystfil yn ddyn, a'r dyn yn fwystfil cyfan;
Dynion bwystfilaidd daflai y dieuog

At fwystfilod dynol, llawer mwy trugarog!
Diolch i'r nefoedd, syrthiais ar y llecyn—
Amwyaf o drugaredd trwy holl drigfanau'r gelyn;
Caf lonydd yma i blygu o flaen fy Nuw—
Gweision fy Nhad sydd rhwng y muriau 'n byw;
Do, taflodd fy ngelynion fi i lawr,
I'r man dyogelaf yn holl Babel fawr;

Ni feiddia un o honynt yma nesu,
Arswyd cyfiawnder Duw yn ol a'i tery
Llaw brad ni feiddia estyn bys i'r ffau,
Mae dychryn palf y llew yn ei gwanhau
Ah! bychan ŵyr y gelyn fy mod heno
A'r fath warchodlu cadarn yn fy ngwylio,
Caiff bron luddedig yma anadlu esmwyth hûn,
Heb ofni ei gwasgu allan gan law fradwrus dyn."

Ei feddwl chwery â "fory prophwydoliaeth,"
Mor hawdd a chwareu â "ddoe yr erledigaeth:"
Duw'n gwneuthur ei ddychymyg fel ei go',
I wel'd y fory'r un mor blaen a ddo'
Ei grebwyll wedi ei lanw â phethau y dyfodol,
'Run fath a'i gof â phethau y gorphenol
Y'mlaen o'i afael—gwibia ei phrophwydol feddwl,
Dangosa foreu tranoeth heb un cwmwl
A boreu gwaredigaeth o'r hen ffau,
Yn dangos boreu gwared y genedl yn neshau
Un boreu 'n taflu goleu ar foreu arall mwy,
Hyd foreu—gwaredigaeth y byd o'i farwol glwy'.

Mae gwawr y boreu nesaf i'w godi o'r hen ffau'n rhydd,
Yn gysgod gwan o doriad gwawr Haul boreu 'r trydydd dydd
A boreu dysglaer gwyn y milblynyddoedd—
Dros y bryn pella'—wel yn gloewi 'r nefoedd!

Edrycha' a boreu 'fory trwy ei wawrddydd,
Ar y boreuau yna 'n tori ar ol eu gilydd
Yn y dyfodol pell—fel cylcharlunfa,

Nes gwneyd yr hen ffau ddû mor oleu a gwynfa!
A'i enaid wedi colli yn darllen peth dihanfod,
Y collodd yntau'i hunan mewn hûn yn ddiarwy bod.
Daeth rhwymau cwsg a rhyddid i'w feddyliau,
Rhyddid i baentio llèn gweledigaethau!
Darluniau hun, y golygfaoedd hyny,
A baentia y dychymyg heb eu barnu
Lluniau fel eiddo 'r nos, rhy wyllt, rhy rydd,

Rhaid yw eu plygu heibio gyda'r dydd!
Rhyddid breuddwydio!—dyma ryddid nefol.
Rhyddid yn cyrhaedd dros derfynau rheol
Y'ngharchar fau mae rhyddid i freuddwydio,
Mae rhyddid i freuddwydio am ryddid yno
Yr unig ryddid sydd y'nghyraedd caethyn,
Yn rhyddid breuddwyd, mae mor rhydd ag undyn!
Y duwiol yn y ffau yn cysgu y nos heibio,
Yn treulio nos caethiwed i freuddwydio;

Yr oriau hir yn llawer byrach iddo,
Nag ynt i'r bradwyr wnaeth ei daflu yno,
Gorphwysa'n fil tawelach yn gaeth yn yn ffau'r llewod
Na'r hwn sy'n rhydd, a'i fynwes yn cario ffau cydwybod.

Mae'n huno'n dawel pan ddaw'r boreu heibio
O'r nef i edrych beth yw'r olwg arno
Gwawr boreu ymwared chwery ar ei wyneb,
Gydchwery yno gyda gwên sirioldeb;
A llais ai deffry, braidd cyn deffro 'r awel,
Llef gwaredigaeth yw, yn gwaeddi "Daniel."

Nodiadau