Ceiriog a Mynyddog/Cymanfa Masnach Rydd

Ceiriog a Mynyddog

gan John Ceiriog Hughes (Ceiriog)

golygwyd gan John Morgan Edwards

CYMANFA MASNACH RYDD.
BREUDDWYD YN AMSER COBDEN.

BREUDDWYDIAIS weled llongau,
Yn rhoi 'u banerau i lawr;
Yn casglu at eu gilydd,
Ar fôr y Werydd mawr:
Yr haul a'r lleuad safent
Yn wynion uwch y byd,
Tra gwelwn longau'r ddaear
Yn casglu, casglu'n nghyd:
Y lleuad ni fachludai,
Na'r haul am ddeugain nydd,
Tra'r llongau yn cynnal ar ganol y môr
Gymanfa Masnach Rydd.

O'r Gogledd, o'r Gorllewin,
O'r Dwyrain, ac o'r De,—
Fel adar mudol deuent
Yn union i'r un lle.
Ac ymysg myrdd o longau
Canfyddwn gyda gwên,
Rai Cymru Newydd Ddeau,
Yn cwrdd rhai Cymru hen.

Parhaent i ddod yn araf
O bedwar bann y byd,
Am dri o ddyddiau hafaidd
Cyn dyfod oll ynghyd;
Hen lestri mawr Trafalgar
A safent ar y blaen;
O'u hol 'roedd cychod India,
A llongau Ffrainc a 'Sbaen.

'Roedd bwa blaen y llongau
Yn cario delwau gwiw,
Fel brenhinesau hawddgar,
Neu fôr— wyryfon byw;
Pob un yn gwenu'n siriol,
Llawenydd mynwes lawn,
Gan ddawnsio ar y tonnau,
A chrymu'n serchus iawn.

Ar hyn mi glywn daran,
Ond taran fiwsig oedd!
Sef llais mil myrdd o longwyr
Yn rhoddi llawen floedd.
Pob iaith gymysgodd Babel,
Pob tafod ddynol sydd
Yn cario'r meddwl allan
Gydganent "Fasnach Rydd!"

Ar hyn mi welwn gastell
Yn codi yn y dŵr'
A Nefydd Fawr Naf Neifion
Oedd ar ei uchaf dŵr.
Ymgrymai'r haul i wrando,
A'r lleuad syllai' lawr:—
"Hawddamor, longau'r moroedd,
Ysgydwch ddwylaw'n awr."

"Fel mae y De yn agor
Yn rhydd i haul y wawr,
Agorwch chwithau ddorau
Eich holl borthladdoedd mawr.
Gwaith uffern yw carcharu
Pelydrau gwên yr Iôr—
Gadewch i haul Rhydd- fasnach
Gyfodi ar y môr!"

Bu bedwar dydd ar hugain
Yn annerch llongau'r byd:
Pan dawodd— myrdd o hwyliau
Gurasant ddwylaw 'nghyd.
Daeth awel tros y tonnau
O bedwar pwynt y nef,
I ruo cymeradwyaeth
I'r hyn lefarai ef.

"Duw gadwo orsedd Prydain,'
Medd llais Prydeinig cry';
"Duw gadwo ein brenhinoedd,"
Medd myrddiwn o bob tu.
Daeth côr o fôr— wyryfon
Gan gipio'r anthem rydd,
A chanent fel Syreniaid:
"Dduw, cadw Fasnach Rydd!"

Mewn sŵn cerddoriaeth nefol,
Goruwch cyneddfau dyn,
Gwasgarodd llongau'r moroedd
Bob un i'w gwlad ei hun.

A sŵn "Hwre!" y llongwyr
Yn oïan llawen floedd,
Ddeffroes fi, a gofynnais,—
O Dduw, ai breuddwyd oedd?—
Y lleuad giliodd ymaith,
A gwelwn wawr y dydd;
Ond nid oedd y llongau ar ganol y môr,
Ac nid oedd Masnach Rydd!

Nodiadau