Cerddi'r Bwthyn/Breuddwyd Glyndŵr

Cerddi'r Bwthyn

gan Dewi Emrys

BREUDDWYD GLYNDŴR

AR gastell uwch dyfroedd, syllu'r oeddwn,
Dan fawrygu Glyndŵr, gŵr a garwn.
Hen her ei faner ar gaer a fynnwn,
Ond tyrau niwlog, nid teyrn, a welwn.
Ar waun lwyd, lle breuddwydiwn—am henddydd
Aerwyr y moelydd, taer yr ymholwn:

"A guriodd oes hen gewri?—A welir
Eilwaith ei gwrhydri?
Aeth ei chryfder o'r deri,
O'r eithin aur ei thân hi.

"Mae Owain Fawr? Man ei fedd—a guddiwyd
Dan gaddug diddiwedd.
Iddo gerwin oedd gorwedd
Â hyder gwlad ar ei gledd.

"Annibyniaeth ein bannau—a gollwyd,
Hualwyd ein hawliau.
O! na ddôi ef i'n rhyddhau
A thorri'r llyffetheiriau!"

Pallodd fy araith weithian,—a minnau
Am ennyd yn syfrdan.
Yr oedd i'r tir ruddwawr tân,
A mawr fwrlwm ar forlan.

Gwelwn hyd orwel amlder banerau,
Ar foeldir agos ymrafael dreigiau,
Tryblith seirff gwibiog ar wridog rydiau,
A Ílafnau porffor yn taro'r tyrau,
Nwyd eirias uwch dyfnderau—môr llidiog,
A'i genlli niwlog yn llyn o olau.

Ar gwr draw, i gaer druan,—rhoed eilwaith
Ru dilesg y daran.
Mawrwych ei llun uwch marian,
A'i thyrau fel torchau tân.

Ar ei gwelydd, trôi gwyliwr,—â'i lurig
Fel arian y gloywddwr,
A'i noeth gledd, hardd lueddwr,
Yn dal digofaint Glyndŵr.

A mi'n swrth ddisgwyl wrtho
Am fawr her fel storm y fro,
Tawelodd y llid hoywlym,
gwelwodd llafn ei gledd llym;
A llais tad oedd llais y tŵr,
Llais ceidwad, nid llais cadwr:

"Fy mab! Bu cadlef i mi,—ond gofid
A gefais cyn tewi.
Dos draw i'r ddôl dan holi:
A brŷn y cledd ei hedd hi?

"Ehedodd dydd gorhyder—o'r muriau
Gyda'r mawredd ofer.
Daeth gorffwys dwys wedi her,
Tristwch lle bu trahauster.

"Ond bydd i'r gwelydd sŵn gwell—na rhu oer;
Cyfyd bref o'r castell;
A lle'r esgyn penrhyn pell,
Dedwydd y dring diadell.

"Cei weld tangnef y nefoedd—hyd y maes
Wedi mellt rhyfeloedd.
Derfydd gwae'r drin a'r flin floedd
A stŵr nosau teyrnasoedd.

"Diwyd eirf gwŷr diderfysg—a weli,
Hynt addolwyr hyddysg,
Mwyn farchogion, dewrion dysg,
Llueddwyr cestyll addysg.

"O'u galw dan faner eu gwlad, ni fynnant
Wgu ac ennill rhyw wag ogoniant.
Harddu byd anwar, hynny a garant,
Dwyn i'w dywyllwch dân eu diwylliant.
Ar heolydd lle'r hawliant—oleuni,
Nid heb wrhydri hen saint y brwydrant.

"Prydferth, gan anterth eu nwyd,—y dygant
Degwch lle bu arswyd,
A rhoi addurn fy mreuddwyd
I'r anial oer a'r waun lwyd."

*⁠*⁠*
Mal adain yr ymledodd—dyrys wawn
Dros ei wedd pan dawodd.
Ei wyneb a ddiflannodd,
A dur ei lurig a dôdd.

Nodiadau