Cerddi'r Bwthyn/Rhagair

Cerddi'r Bwthyn

gan Dewi Emrys

RHAGAIR

CODWYD y rhan fwyaf o gynnwys y gyfrol hon o gasgliad helaeth o gerddi, rhydd a chaeth, a wobrwywyd yn Eisteddfod Genedlaethol Dinbych (1939). Caiff y cynhyrchion hynny "olau dydd" heddiw am y tro cyntaf. Pa werth bynnag sydd iddynt fel barddoniaeth, ni ellir taflu arnynt y sarhad o'u galw yn ddarnau "eisteddfodol," sef pethau a luniwyd yn beiriannol, fel dannedd gosod, ar gyfer cystadleuaeth. Fe'u cyfansoddwyd dan orfod yr ysfa a enfyn gerflunydd at ei gŷn a bardd at ei bwyntil. Ar ôl hyfrydwch eu creu, yr unig dâl materol a ddisgwyliwn oedd cydnabyddiaeth rhyw gyhoeddwr a allai weld ynddynt ddeunydd cyfrol gymeradwy. Eithr fe'm temtiwyd gan y sialens a ganlyn yn rhaglen yr Eisteddfod Genedlaethol: "Casgliad o gerddi, caeth neu rydd, neu gymysg, o waith y cystadleuydd ei hun, a heb eu cyhoeddi'n llyfr, tua mil o linellau." Diddanwch nid bychan imi oedd tystiolaeth y beirniad, yr Athro W. J. Gruffydd, bod yn y casgliad ddarnau,—hir a thoddeidiau yn bennaf,—"sy'n debyg o fyw yn ein llenyddiaeth." A wireddir y broffwydoliaeth honno?

Gwir yw'r gair mai rhaglen eisteddfod, yn addo cadair dderw gerfiedig gwerth pymtheg punt, a'm cymhellodd i ganu hanner dwsin o sonedau i'r Hafnos. Ond a roddwyd erioed destun mwy hudolus i naturiaethwr a gâr droi'r hafnos yn wynfyd genweirio ar lan afonydd dyfroedd? Y mae cadair Bethel, Arfon, yn deilwng o sedd tywysog; ond nid ynddi hi y cefais "daledigaeth y gwobrwy," eithr, yn hytrach, yn y profiadau a droes yn fiwsig sonedau nes ennill calon y beirniad, Cynan, a pheri iddo ddywedyd bod yr awdur "yn fardd Natur gyda'r gorau."

Nodiadau