Cerddi'r Eryri/Cerdd y Fwyall

Cerddi'r Eryri
Cerddi
gan William John Roberts (Gwilym Cowlyd)
Cerddi

BWYALL Y COWPER

CERDD I OFYN BWYALL I MR. THOMAS PRITCHARD Y

GOF O BONT-Y-GATH, LLANDDOGED

Y crefftwr nodedig, parchedig, gwych iawn,
Cywreinia cu rinwedd mae'n ddoethaidd ei ddawn
Gwaith dwylaw'r gwr yma sy'n brafia'n ein bro
Nid oes ar y ddaear fawr gymar i'r go';

Ail iddo ar dir ni welir m e'n wir
Am bob gorchwyl moddgar mewn claiar fodd clir,
Pob arfau wnâi'n bur o haiarn a dur
Yn wychion iawn awchus, yn llyfnion a thaclus,
Yn hwylus dda gymwys ddi gur

Gwna fwyell a chynion, ebillion di ball,
Yn oreu'n y gwledydd, y celfydd wr call;
Am diwcyod a rasglau o'r goreu ydi'r gwr,
Am dempriad ac hasiad da'i syniad mae'n siwr;
Mae'n weithiwr da pêr i'r hwsmon dan ser,
Gwna bigffyrch a rhawiau, ceibiau a phob cêr,
A henwi'r holl waith sydd imi'n rhy faith
A dadgan ei fawrglod ni ddichon fy nhafod,
Mae'n ormod o syndod i saith,

Fe wna heirdd Efeiliau dwys eiriau di syn
Pob gorchwyl celfyddgar di gymar ôf gwyn,
O bres ac o efydd mewn deunydd a dur,
Ei giod sydd drwy'r hollwlad mewn bwriad yn bur
Y cywrain wr call da buraidd di ball,
Nid adwaen yn unlle a wela arno wall;
Wrth glywed ei glod mor rhwydd dan y rhod
Lle byddo gwr mwynber rwy'n myned bob amser
Yn eger fel beger yn bod.

Fy angen o'm gwirfodd a'm gyrodd dan gwyn
At Thomas ap Prichard hapusol wr mwyn,
I 'mofyn am fwyall nid di ball yw'r dôn
Am dani rhwng pobloedd drwy'r siroedd bydd sôn,
Gwnewch hon wr teg wawr yn fwyall go fawr
Yn erfyn llym awchus fo'n gymwys i gawr,
A drawa ar un tro drwy einion y go'
Nes byddo'n gwahanu'n ddwy grawen o'r ddeutu
Yn hollti fel lledu pen llo.

Rhowch ynddi hi'n hynod y parod wr pur
Yr haiarn dros gampwys—dau ddegpwys o ddur,
Gwneiff gyda'i chrai dwbwl dda forthwyl di foed
Ond rhoi ynddi swmer mawr drymder o droed,
Bydd hon at lwy bren yn hylaw dros ben;
Gwych hefyd i glogsiwr da syniwr di sen,
Y sclatar ai cais at yru hoel ais
Rhoi benthyg ar droeau i wneyd danedd cribyniau
I Gymro heb swnio ac i sais.

Pan gaf y dda fwyall wr diball ar dir
Mi doraf holl goedydd y gwledydd yn glir,
Pe cawswn ei ffasiwn mi faswn yn falch,
Pan oeddynt yn tori holl goed Careg Walch;
Oni bae rhag ofn drwg holl goed Gallt y Cwg
Mewn diwrnod a dorwn, mi medwn ſel mwg,
Mi dorwn heb nachau, mewn diwrnod neu ddau,
Holl dderw Parc Llystyn a choedydd maes Mostyn
Rai gwydn ei brigau a brau.

A'i gwegil yn ffyrnig wnai'r cerig o'i cwr
Holl goed Philidelphia mi tora yn un twr,
Graienyn Penmachno wrth leinio eiff i lawr
Mi a'i tora fel cneuen y milain faen mawr;
Am y Wyddfa mae son, mi tora'n y bon,
Fel y gwelir mewn golau ymylau gwlad Mon;
Mi af cyn bo hir i Gaernarfon sir,
Mi baria'n daclusach i'w crogi bob creigiach,
Bydd tecach gwastatach eu tir.

Rhag eich rhoddi'r gwr hynod mewn gormod o gost
Mi a'i cymra'n llai ronyn rhag dychryn rhy dost,
Mi aethym rwy'n deudyd mewn enyd o oed,
Nid allaf ei riwlio na'i thraenio wrth ei throed;
Gofynais hi heb feth yn ormod o beth,
Bydd arni bris dirfawr neu dramawr o dreth;
Gwnewch hon mewn gair gwir i mi cyn bo hir
Yn llai o bum ugain a dau wyth drachefen,
Bydd felly yn globen go glir.

Wel cofiwch chwi Thomas ddewr addas dda'i ryw
Wneyd bwyall wr mwyngu am ganu a min gwiw,
Na throtho mo'i gweflau ar siwrnai drom syth
Na thyr ynddi'n unlle mor bylchau chwaith byth;
Mor finiog a glew ar dur dorai few,
A'i siap mewn llyfn foddeu, nid teneu na thew,
Eich dysgu wr ffri nid gweddus i mi,
Pan gaffwyf fi'n bendant y fwyall heb soriant
Rhof foliant wych haeddiant i chwi.
ELLIS ROBERTS (Elis y Cowper),
Llanddoged, a'i Cant,

Nodiadau[golygu]