Cofiant D Emlyn Evans/Rhagair
| ← Cynnwys | Cofiant D Emlyn Evans gan Evan Keri Evans |
Rhagolwg |
RHAGAIR
Y MAE gennyf ddau fywgraffiad i Dr. Bushnell yn fy llyfrgell, y naill gan ei ferch yn rhoddi hanes y dyn, a'r llall gan Dr. Newman Smyth yn ei drafod fel diwinydd. i'r dosbarth blaenaf y perthyn y Cofiant hwn yn bennaf. Ac eto ni ellid cadw'n ddiystyr safle Emlyn fel cerddor, er gorfod cael eraill i ymdrin ag ef. Yn hynod iawn, pasiodd y pedwar y gallwn ddibynnu fwyaf arnynt am yr help hwn y tu fewn i'r llen yn fuan ar ei ol, sef Harry Evans, Emlyn Jones, P. J. Wheldon, a Dd. Jenkins, yr hwn a deimlai ddiddordeb mawr yn y Cofiant. A ffodus, cefais help pencerddiaid eraill o fri, a'i hadwaenent yn dda. Heb ysgrifau gwerthfawr Dr. Dan Protheroe a Mr. Tom Price, ni fuasai'r Cofiant agos mor ddigonol ag ydyw. Cefais y fantais, ymhellach, o ddefnyddio a fynnwn o ddwy ddarlith ar Emlyn, y naill gan Mr. Dd. Jenkins, drwy garedigrwydd ei nith, a'r llall gan Mr. Owen Jones. Yn ffodus hefyd, datganodd Mr. Harry Evans, cyn ei farw, ei farn amdano fel Cerddor a Chyfaill, mewn ysgrif yn y Brython, a chefais ganiatad caredig Mri. Hugh Evans a'i Feibion i'w defnyddio yn y Cofiant.
Gyda golwg ar weddill y Cofiant ysgrifennwyd ef yn unol â'r gelygiad mai prif ddiben llyfr ar y fath yw croniclo gweithrediadau'r dyn a'i ddelfrydau—nid rhyw nodweddion naturiol a berthyn i faes Hanesiaeth Naturiol (Natural History), er fod i'r rheiny eu lle. Am y rheswm hwn, caniatawyd iddo ef ei hunan siarad mor bell ag yr oedd modd. Ac fel y digwyddai, gadawodd ddefnyddiau helaeth ar ei ol—yr unig anhawster oedd dethol. Rhoddai hyn fantais bellach i'r Cofiannydd osgoi'r perygl yr oedd yn agored iddo pan yn ysgrifennu hanes brawd.
Ceisiasom ddilyn orgraff safonol ac awdurdodedig y dydd drwy'r gyfrol, ac eithrio'r dyfyniadau. Barnwyd yn oreu adael y rhai hynny fel yr oeddynt ar y cyfan, heb ymyrryd â'u anghysonderau o ran sillafu a chystrawen.
Y mae y rhan fwyaf o'r dyfyniadau o'r Cerddor, ac yr wyf yn ddyledus i Mri. Hughes a'i Fab, Wrecsam, am ganiatad i'w defnyddio. Dymunaf eu cydnabod hefyd am fenthyg y bloc o Emlyn, ac o Fron y Gân. Y mae ysgrif Mr. W. M. Roberts—o swyddfa'r Cerddor yn ychwanegiad diddorol at werth y Cofiant. Yr oeddwn yn dibynnu ar help Mr. John Thomas, Llanwrtyd, i ymdrin â chyfnod 1860-70. Er fod y ffeithiau gennyf, ni wyddwn sut i adgynhyrchu awyrgylch y cyfnod. Cefais na allai Mr. Thomas fy helpu oherwydd henaint a phall cof. Yn y cyfyngder hwn, derbyniais sypyn o lythyrau Emlyn at Mr. D. Lewis, Llanrhystyd, oddi wrth nai yr olaf, —y Parch. Wyre Lewis, Rhos—llythyrau aiff â ni'n ol i ganol y cyfnod: ac am y rheswm hwn gwnaed defnydd tra halaeth ohonynt. Cefais fenthyg cannoedd o'i lythyrau gan eraill, megis Mrs. Herbert Emlyn, Miss Nellie Jenkins, Mri. D. W. Lewis, Tom Price, John Price (Beulah), H. R. Daniel, Ernest Jones, M.A. (Llandudno), Tom Jones, Y.H. (Abertawe), ac eraill.
Yr wyf yn ddyledus i Mr. D. Jones, Van, Llanidloes, am fenthyg ei draethawd arobryn ar Hanes Cerddoriaeth yng Nghymru yn ystod 1860—1910, a'i ysgrif ddiddorol ar ddyfodiad Emlyn i'r Drenewydd ; ac i Mr. E. Jenkins, Y.H., Llandrindod, am lawer o ddefnyddiau heblaw'r ysgrif o'i eiddo. Cefais fenthyg llyfrau a fu o gynhorthwy pwysig, gan Mr. J. Ballinger, Aberystwyth, y Parch. J. J. Williams, Treforris, a'm chwaer.
Yn olaf, y mae fy nyled yn fwy nag y gellir ei chyfrif i Mr. J. H. Jones, Golygydd Y Brython, am ddarllen y MS. a'm helpu gyda'r iaith, drwy symud meflau Seisnigaidd, a'i llyfnhau a'i chaboli mewn llawer man a modd.