Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth/Pregeth VII

← Pregeth VI

Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig

Pregeth VIII

PREGETH VII.

Y GWYR TRAED A'R GWYR MEIRCH.

"O rhedaist ti gyda'r gwyr traed, a hwy yn dy flino, pa fodd yr ym. darewi a'r meirch? Ac os blinasant di mewn tir heddychlawn, yn yr hwn yr ymddiriedaist, yna pa fodd y gwnei yn ymchwydd yr Iorddonen ?"—JER. XII. 5.

Yr ydym yn cael pob lle i gredu fod Jeremiah wedi cael ei hun mewn oes ddirywiedig iawn, pan oedd eilunaddoliaeth mewn rhwysg mawr yn y wlad, a'r arogldarth i Baal yn cael ei losgi dan bob pren deiliog, ac ar benau y bryniau a'r mynyddoedd uchel. Yr oedd hyn yn odineb ysbrydol, ac yn dangos anffyddlondeb Israel i gyfamod eu Duw. Pan oedd pethau yn yr agwedd yna, daeth gair yr Arglwydd at Jeremiah, mab Hilciah, yr hwn oedd offeiriad yn Anathoth, dinas Lefiaidd o fewn tir Benjamin. Nid oedd y proffwyd ar y pryd ond bachgenyn ieuanc tyner, eto anfonir ef gyda chenadwri ddifrifol at y genedl. Dywed un ysgrifenydd, "Yn hanes Jeremiah, dygir o'n blaen ddyn, a yrwyd megis o'i anfodd, o ddinodedd ac unigedd, i'r cyhoeddusrwydd a'r perygl cysylltiedig â'r swydd broffwydol." Yr oedd o natur fwyn a theimladwy, yn galaru llawer yn ddirgel am bechodau y bobl; er hyny, anhawdd oedd ganddo fyned a'r genadwri i'w gwyneb yn gyhoeddus, hyd nes iddi ddyfod fel "tân o fewn ei esgyrn, ac iddo flino yn ymatal."

Hwyrach eich bod wedi sylwi weithiau ar rywrai, pan yn anturio disgyn o leoedd uchel peryglus, eu bod yn rhwymo eu hunain â rhaffau fyddo wedi eu sicrhau wrth golofnau cedyrn a sefydlog, neu wedi ymddiried eu hunain i ddwylaw digon galluog i'w dai.

Felly y gwelir Jeremiah yma, yn disgyn i le peryglus, sef i ymddadleu â Duw ynghylch llwyddiant yr annuwiol, "Paham y llwydda ffordd yr anwir, ac y ffyna yr anffyddloniaid oll?" Ond cyn myned i lawr i'r dyryswch, yr oedd wedi cylymu ei hunan am golofn cyfiawnder dwyfol, "Cyfiawn wyt ti, O Arglwydd, pan ddadleuwyf â thi; er hyny ymrysonaf â thi am dy farnedigaethau." Methu cysoni llwyddiant y drygionus âg uniondeb Rhagluniaeth yr oedd, ac yn troi at Dduw am eglurhad. Yn atebiad i'w ddadl, llefara yr Arglwydd eiriau y testyn. Mae yn debyg mai dwy ddiareb ydyw y testyn, yn cael eu defnyddio er gosod allan anhawsderau bychain ac anhawsderau mwy.

Mae yn debyg fod preswylwyr Anathoth yn rhai drygionus iawn, a'u bod yn erlid Jeremiah oblegid ei fywyd sanctaidd, a'i broffwydoliaethau bygythiol; a meddylia rhai mai ystyr dihareb adnod y testyn i'r proffwyd yw, Os yw ymddygiadau dy gyfoedion marwol yn dy flino yn gymaint, pa fodd y gelli blymio i ddyfnderoedd barnedigaethau y Duw anfeidrol ddoeth? Eraill a feddyliant mai yr ymresymiad yw, Os yw erlidiau a bygythion dy gydwladwyr yn dy flino mor fawr, pa fodd yr ymdarewi wrth wynebu byddinoedd cedyrn y Caldeaid sydd yn dyfod i'r wlad? Nid oedd y rhai cyntaf ond "gwyr traed," o'u cymharu a lluoedd Babilon. Gallai mai y "gwyr meirch" yw gwyr mawr Jerusalem, y rhai y byddai yn sefyll o'u blaen yn fuan, o'u cymharu â gwyr Anathoth; ac nad oedd y dref hon, er ei holl ddrygioni, ond "tir heddychlon," wrth ei chymharu â Jerusalem, lle yr oedd "ymchwydd yr Iorddonen " yn bod, ac i fod eto yn llawer mwy, trwy ddyfodiad lluoedd y Caldeaid.

Afon nodedig yw yr Iorddonen, prif afon, ac afon derfyn gwlad Canaan. Mae yn tarddu yn mynyddoedd Libanus, ac a red oddiyno am 160 milltir, hyd y Môr Marw. Mae iddi ddau wely, neu geulenydd dwbl. Yn misoedd Mawrth ac Ebrill, bydd yr eira yn toddi ar fynyddoedd Libanus a Hebron, nes chwyddo yr afon yn aruthrol, pan y bydd y gwely isaf yn cael ei orlifo hyd at y ceulenydd pellaf. Yn y ceulenydd pellaf, y mae llawer o brysglwyni ac anialwch, yn y rhai y cartrefa lliaws o lewod, pan y byddo yr afon ar drai; ond pan lifo dros y glanau, gwna y rhai hyny ddianc o'u llochesau, nes cynyrchu llawer o ddychryn a niwed i'r trigolion. Felly y mae grym yn y gymhariaeth i osod allan allu anwrthwynebol lluoedd Babilon,—byddant mor anwrthwynebol ag ymchwydd yr Iorddonen.

Athrawiaeth y geiriau yw, "Os nad oes genym ddigon o nerth i ddal treialon bychain, mae sail i ofni na allwn ddal treialon mwy.' Neu, "Mae methu gorchfygu anhawsderau bychain yn brawf ein bod yn anghymwys i gyfarfod â rhai mwy." Os nad allwn ddal i gerdded gyda'r gwyr traed, nid yw ond ofer meddwl dal ati gyda'r gwyr meirch. Feallai mai nid anmhriodol cymhwyso athrawiaeth y geiriau at ddau ddosbarth o ddynion sydd yn yr odfa.

I. Y RHAI SYDD YN PROFFESU CREFYDD.

—Yr hyn sydd yn ffaith gyffredinol yn ein hanes ni blant dynion yw, ein bod yn agored i dreialon ac anhawsderau yn y fuchedd hon; ac y mae hyny yn wir am y rhai sydd yn proffesu eu hunain yn ganlynwyr i Fab Duw. Mae rhai o'r cyfryw wedi cael eu profi trwy redeg gyda'r gwyr meirch; a'r rhai a gawsant eu profi trwy rwystrau a phrofedigaethau mawrion oedd y cymeriadau goreu y cawn hanes am danynt yn oesoedd boreuaf y byd. Dyma y "cwmwl tystion" y rhoddir hanes eu gorchestion yn Hebreaid xi., rhedasant hwy gyda'r gwyr meirch heb flino. A dyma y fath rai oedd y dyrfa waredol a welodd Ioan yn sefyll gyda'r Oen ar fynydd Seion,—" rhai a ddaethant allan o'r cystudd mawr." A beth yw yr hyn y gelwir ni i'w wneyd, at yr hyn y gorfu arnynt hwy ei wneyd.

Mae yn perthyn i grefydd eto ddyledswyddau sydd yn gofyn am ymdrech i'w cyflawni. Ond y mae amrywiaeth y dyledswyddau yn cael ei nodweddu gan amrywiaeth tymhorau ar grefydd. Bu rhai adegau yn hanes yr eglwys pan oedd yn haf llwyddianus a thawel, ac mae adegau felly eto. A'r pryd hwnw, gelwir ar yr eglwys i weithio; a'r gwaith ydyw, aberthu ychydig o amser a meddianau tuag at ddwyn ymlaen deyrnas Dduw yn y byd. Brydiau eraill, gelwir ar yr eglwys i weithio allan ei hegwyddorion, yn erbyn dylanwad a gallu gormesol cyfreithiau daearol, dioddef carcharau, a merthyrdod.

Meddylier yn awr am ddyledswyddau y dyddiau presenol. Oni cheir fod llawer yn cwyno oblegid anhawsderau bychain, ac yn eu cymeryd yn esgusodion dros eu hesgeulusdra. Gelwir sylw at grefydd deuluaidd, at ffyddlondeb i'r cyfamod eglwysig, at ymdrech cydwybodol, a sel weithgar gyda'r achos mawr yn ei holl ranau. Qnd ai nid oes esgeulusdra tra mawr? A phe ymofynid am y rheswm, cwyna rhai ar yr amgylchiadau, eraill ar wendid a blinder corff, eraill ar bellder y ffordd, eraill ar dywyllwch y nos, ac eraill ar wlybaniaeth yr hin.

Mae rhwystrau i deimlad cnawdol, hyd yn nod yn yr amser mwyaf hafaidd ar grefydd. Yn lle ymwroli i'w gorchfygu, tuedd i ymollwng a welir yn y rhan fwyaf. Ychydig a welir yn rhedeg yn deilwng i bwysigrwydd y gwirioneddau a broffesir ganddynt. Paham na byddai pob un yn ymresymu âg ef ei hun? Os yw yn anrhydedd i'w grefydd ef fy mod i yn gydwybodol gyda'm dyledswyddau personol, teuluaidd, a chymdeithasol, ni chaiff pethau bychain fy rhwystro i fod felly. Os ydyw ei deyrnas ef yn debyg o gael rhyw fantais i ymledu, trwy i mi wneyd a allaf er ei hyrwyddo mewn gweddio a chyfranu, dweyd a gwneyd, nid ychydig gaiff fy rhwystro i wneyd hyny. Dyna beth yw rhedeg, ac nid yw hyna ond rhedeg gyda'r gwyr traed. Ond O! gymaint o esgeulusdra, a chymaint o gwyno sydd gyda phethau digon hawdd lle byddo ewyllys. Beth yw ychydig o anhwyldeb corfforol ond methu rhedeg ? Beth yw achwyn ar bellder ffordd ond methu rhedeg? Meddylier am hen ffyddloniaid y Diwygiad Methodistaidd yn dyfod Langeitho. Beth pe gelwid arnom i redeg gydag "ardderchog lu y merthyri," megis Latimer, Cranmer, a Ridley, y rhai na "charasant eu heinioes hyd angau." Os nad oedd ganddynt hwy ormod o grefydd, ai nid oes genym le i ofni fod ein crefydd ni yn rhy fach?

II. Y RHAI NAD YNT YN PROFFESU.— —Mae y geiriau yn awgrymu rhywbeth teilwng o sylw mwyaf difrifol y rhai hyn, y rhai sydd heb redeg dim eto gyda'r gwyr traed. Ceir y rhan fwyaf o honoch yn ymrwystro yn ngwyneb anhawsderau bychain, cariad at ryw chwant neu ofn cyflawni dyledswyddau crefydd. Onid gwell

fyddai i chwi ddechreu rhedeg yn ddioedi, tra y byddo bywyd ac iechyd yn cael eu mwynhau, nag ymesgusodi oblegid rhwystrau bychain. Dylit gofio ei bod yn fil gwell arnat na'r rhai a aeth ar ol Crist drwy yr ystormydd garwaf. Daw ymchwydd yr Iorddonen i dy stripio o'th holl feddianau, dy iechyd, a'th fywyd. Er mwyn cymhelliad digon cryf i wneyd dyledswydd gofyn, "Beth a wnei yn ymchwydd yr Iorddonen ?