| “
|
- EIRY Mynydd, blin yrr'r byd.
- Ni ŵyr neb ddamwain golud;
- Nid â traha i wereryd;
- Ni phery dim ond enyd;
- Gnawd gorfod yn ol adfyd;
- Twyllo gwirion sy' enbyd;
- Byth. ni lwydda un a gwŷd;
- Ar Dduw'n unig rhown oglud.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, gwyn corn mŵg,
- Hoff gan leidr dywyllwg;
- Gnawd galanas o hir gilwg;
- Gwyn ei fyd a fo diddrwg;
- Hawdd cymhell diriaid i ddrwg;
- Nid da digwydd trythyllwg;
- Ar benaeth, bai fydd amlwg;
- Coelia'n llai'r Glust na'r Golwg.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd mawr a rôs,
- Gofal herwr ar hirnos;
- Anaml lles o rodio'r nos;
- Cyn credu myn yr achos;
- Cam ffordd i ddieithr na ddangos;
- Na wreicca, ond yn agos;
- Nag anifeiliaid ar gefn rhôs
- Llywodraeth gwyr sydd anos.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, da yw hedd;
- Cyn dechreu, gwêl y diwedd;
- Mawr gofal dyn mewn blinedd;
- Gnawd adfyd yn ol trawsedd;
- Gweddwa un peth yw bonedd,
- Oni chanlyn rhyw rinwedd,
- I wrthwyneb aruthredd:
- Ystyrio dyn sydd ryfedd!
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, melus Gwin;
- Pwy ŵyr dranc mab wrth feithrin?
- Ni cheir parch ar gysefin;
- Nid gwerthfawr y Cyffredin;
- Nid rhybarch rhŷ gynefin;
- Nid parhaua llywiadwr gwerin;
|
”
|
| “
|
- Am bechodau'r cyffredin,
- Rhydd Duw annoeth frenin.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, llw ŷch llôg,
- Bechan teyrnas i chwanog;
- Gnawd yr ieuanc yn ddifiog;
- Aml tro ar feddwl serchog;
- Na thyn chwareu ar daeog;
- Na fydd ry hyf ar rywiog;
- Gwae'r neb a fo dyledog,
- Lle bo annoeth dywysog.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, hoff yw clod,
- Ni waeth digon, na gormod;
- Yn ol traha, gnawd gorfod;
- Mawr y w codiad aur dafod;
- Ar ddim na wna mo'r difrod;
- Ni ludd i gael y parod;
- Nid llai heiniar [1] er cerdod;
- Cywira cydymaith, priod.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, Duw fy Nêr,
- Trwmaf cwymp o'r uchelder;
- Anhardd ar benaeth, balchder;
- Gwisg oreu i ferch yw gwylder;
- Hardd iawn ar wr yw hyder;
- Gwell nag athraw yw arfer;
- Gwedi profi ffyrdd llawer,
- Mae'r byd i gyd yn ofer.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, dail ar onn,
- Tryma dim dwyn gofalon;
- Cletta clwyf, clefyd calon;
- Nid gŵr i'r byd yw'r Cyfion;
- Mwyaf cam y dyn union;
- Mwyaf ofnir y trawsion;
- Trwy fìloedd o beryglon
- Duw a weryd ei wirion.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, ceir gweled
- Nad da mynych nâg am gêd;
- Nid cybydd yw pob caled;
- Na edliwia i neb ei dynged;
- Heb fai nid neb a aned;
- O fynych fenter, gnawd colled;
|
”
|
| “
|
- Ni lwydd a wneir mewn hoced;
- Gwaethaf 'stor oll o'r merched.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, mae'n hysbys
- Gnawd edifeirwch o frys;
- Drwg fydd lleferydd ffawtus;
- Anodd cydfod eiddigus;
- Ni fawr gwsg un gofalus;
- Mawr gwenwyn y gwenieithus;
- Pell amcan y deallua;
- Ffola dyn y cenfigenus.
|
”
|
| “
|
- Eiry Mynydd, llydan môr,
- Goreu ar Hen ei gynghor;
- Dyro i'th well ei ragor;
- Gwell celfyddyd na thrysor;
- Ffol nwyfus, hawdd ei hepcor;
- Un fath a llong ar gefnfor,
- Heb raff, heb hwyl, heb angor,
- Ydyw'r Ieuanc heb gynghor.
|
”
|
[Llywarch Hen, awdwr y gerdd uchod, oedd dywysog yn mhlith y Prydeiniaid Gogleddol; eithr y llwyth hwnw yn cael ei orchfygu gan y Saeson, Llywarch a enciliodd i Gymru, ac a wladychodd ar lan Llyn Tegid. Yn yr ardal hono drachefn bu brwydrau creulon rhyngddo â chyd- wladwyr Hengist mewn lle a elwir hyd y dydd hwn Rhiw-waedog. Yr oedd iddo bedwar ar hugain o feibion, a 'chollodd yr oll ohonynt yn y rhyfeloedd hyn. Cyfansoddodd farwnad iddynt, yn mha un y sylwai yn effeithiol ar amgylchiadau eu marwolaeth a manau eu bedd. Enw ei fab hynaf oedd Gwên, ac ymddengys mai hwn oedd anwylyd enaid ei dad. Lladdwyd Gwên a'i farch mewn brwydr; ac yn mhen hir amser ar ol hyny, dodwyd penglog yr olaf yn lle careg mewn sarn ar afon yn agos i'r lle y lladdesid ef. Llywarch ar dramwy a ddamweiniodd ddyfod heibio i'r sarn hono, a'i was a ddangoses y penglog iddo gan fynegi ei helynt. Yna y dywedodd Llywarch: —
| “
|
- MI a welais ddydd i'r march,
- Ffriw[2]* hydd, taflydd tywarch,
- Na sangai neb ar ei ên
- Pan oedd tan Gwên ab Llywarch.
|
”
|
Blodeuai tua'r flwyddyn 590; a dywedir ei fod yn 150 oed pan fu farw, am hyny y gelwid ef yn Llywarch Hen.
Nid yw'r geiriau "Eiry Mynydd," neu eira mynydd, ond hoel i hongian arni y gwirebau ffraethbert.]
