Cywydd dros Rhys Wyn i ofyn bwa i William Cynwal

Cywydd dros Rhys Wyn i ofyn bwa i William Cynwal:

Cyrchaf lle i caf orchest,

Croyw fardd braisc cryf o rodd brest.

Corff awenydd croyw fynwes

Cynwal deg, cân ail i des

Cyfarwydd llyfr cof araith,

Cadarn yw, cydiwr ein iaith;

Cynnydd odlau cân ddidlawd

Cawn curo'i gerdd canwyr gwawd.

Tudur a'i fraint hyd ar frig

Tydain y gerdd briotiedig

Treiglwr gwawd, traigl ar gân,

Tafod Ysbytty Ifan.

Adda Frâs wyt, ddiferw sur,

A di fas yw dy fesur;

A gwr o ddysc ar y ddau,

Amseroedd y mesurau.

Cronigl iaith disigl waith deg,

Crair mydr y croyw rammadeg

Cael dysc rwym clodus ei gwraidd,

Cynwal yr Heliconaidd.

Ffres hoyw fu, a pharhaus fydd,

Ffynnon ddigloff awenydd.

Arfau a rôi irfawr wyr

I ryw pawb o rai pybyr.

Un arf i rwy' yn erfyn,

A'i roi o serch i Rhys Wynn.

Nid er ymwan trwy ammharch,

Nid er ei werth nodai'r arch

Rhodd hoyw coch rhwydd i cair,

Yn dorfelyn drwy fowlair.

Mae hiraeth am gyd-saethu

A r Rhys Wynn, llorf Rhosyn llu

Bu wrol Rys burol wraidd,

Weithian hwn aeth yn henaidd

Ni hwylia ar un helynt

Y bwa qwych y bu gynt ;

Ag ni thyn gan waith henaint,

Henwr fyth hanner ei faint.

Ag ni bu'r egin aerwy,

Saethau mawr ysywaeth mwy.

Bwa gwann biau Gynwal,

Bys a dyn, ei bwys a dâl.

Gyr e anwar wr gronyn,

Goreu modd i'r gwr a'i mynn :

Yn llonydd yn llaw henaint,

Llyna fydd yn well no'i faint.

Ar ei wanas wr uniawn,

Ag ar y maes yn grom iawn

A ddaw asen ddewisol,

Aseth a yrr saeth o'i ôl :

Gwrysgen yn gyrru asgell,

Gwindio bydd gennad o bell;

Buan i dysc ar ben dol,

Bry genwair boeri o'i ganol.

Corn bach ef a'i cair yn bwyth,

Cloi diast pen caled ystwyth.

Caed blys ar wingciad blwng,

Caiad wastad cyd-ostwng.

Rhodd ei lais ar y ddol werdd,

Yspongc ar lawes Pencerdd,

Y sarff a fwrw ei swrffed,

Ac yn saeth gron hon a hed

Sain gynnyrch sy'n y gonell,

Seth iawn a bair saethu'n bell;

Hedyddion cyttynion teg,

Hudol a'i gyrr i hedeg.

Mawr son am Sampson y sydd,

Milwr o ffurf ymeilydd.

Ni chwardd y llew owchwyrdd llwyd,

Yn grymmus oni grymmwyd:

Ni chawn hwn awch ywen hir,

Yn ei rym oni rwymir —

Ni ynnill gam yn llaw gwr,

Nes i boeni Yspaenwr

Ag wrth linyn, gronyn gwar,

Gorchest a wnai o'i garchar.

Gwennol a gwsg y gwanwyn,

O fewn ty, nid ar fin twyn

A mis rhai o dai yn deg,

I rhoi adar i hedeg.

O rhoir i benadur hen,

Drwy achos aradr ychen

Gwell rhodd yw gwaell awyr hau,

Gwyllt syth gawellaid saethau

Dodwch, a däed ydyw,

Y Bwa i Rhys, o bâr yw.

Beraidd radd Beirdd a roddan,

Beirdd a gânt am beraidd gân.

Llaw a estyn testyn ter,

Hen gymmod hon a gymmer :

Llaw a gymmer llaw gommedd,

I roi a wna yr un wedd.

Gyrr, ydolwg, wr dilys,

O'th wir fodd y rhodd i Rhys.

Ni werthir, ni honnir hwn,

Un o'i wyrthiau ni werthwn,

Dros werthu dinas werthol,

Teiau Rhys a'u tir i'w hol.

Edmwnt Prys A'i Cant