Dagrau Hiraeth

←

Dagrau Hiraeth gan William Jones, Pontsaeson

→

DAGRAU HIRAETH:

NEU,

ALAREB GOFFADWRIAETHOL,

LLE Y GWNEIR COFFHAD AM DROS

DDAU CANT A DEG-AR-HUGAIN

O

WEINIDOGION YR EFENGYL,

PERTHYNOL I'R
GWAHANOL ENWADAU CREFYDDOL YN
MHLITH Y CYMRY,

Y RHAI A YMADAWSANT A'R BYD O FEWN;

Y TRIUGAIN MLYNEDD DIWEDDAF.

---

GAN

Y PARCH. WILLIAM JONES,

PONTSAESON.

---

"Coffadwriaeth y Cyfiawn sydd fendigedig.
"Y Cyfiawn fydd byth mewn coffadwriaeth,"

ABERYSTWYTH:
ARGRAFFWYD GAN P. WILLIAMS, 45, HEOL Y BONT.
1885.

DAGRAU HIRAETH.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

DAETH i'm meddwl ryw ddiwrnod
Edrych dros fy oes, fel cyfnod—
Lawn o freintiau, roddwyd imi,
Gan fy anwyl Briod Iesu.

Cofiais lawer o'r Cenadon
A fu'n galw arnai'n ffyddlon;
Erbyn heddyw wedi huno,
Yn eu beddau yn noswylio.

Cofus genyf imi wrando
'R oll a enwaf wrthych heno,
O fewn tri'gain o flynyddau,
Rhai o honynt amryw weithiau.

Er eich mwyn y plant sy'n codi―
Dyna pa'm yr wyf yn eu henwi,
Fel y gwypoch am y cewri
Fu'u llafurio gynt yn Nghymru.

Gwir fod rhai o'r cedyrn cynta'
Wedi bod yn gweithio yma,
Rai blynyddau cyn fy ngeni,
Gwyr a wnaeth i'r ddaear grynu.

Cly wais sôn am Howell Harris,
Daniel Rowland, Howell Davies,
Robert Roberts, Jones, Llangana,
Peter Williams, Charles o'r Bala.

William Williams, Pantycelyn,
David Charles o Sir Gaerfyrddin,
Griffith Jones, a'r Ficar Prichard,
Oe'nt ganwyllau'n llosgi'n danbaid.

David Morris, Jones, Dolfonddu,
Doctor Lewis, David Parry,
A John Evans gynt o'r Bala,
Dyna rai o'r cedyrn cynta'.

---

Ond, gadawaf nawr o'r neilldu
Yr enwogion mawrion hyny;
Dim ond enwi yn ddirodres,
Y rhai hyny a wrandawais.

Ble mae'r enwog John Elias,
Ble mae Moses Jones o'r Dinas,
Roberts, Amlwch, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Ebenezer Morris,
Duwiol, doniol, a llafurus,
Jenkin Davies-hoff yw'r enw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

David Evans, Aberaeron,
Gwr yn meddu ar hynodion,
Thomas Green, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae'r cedyrn o Lanllyfni,
Fu mor enwog drwy holl Gymru,
John, a Dafydd, William hefyd?
Wedi cyrhaedd bryniau gwynfyd.

Pa le mae Cadwaladr Owen,
Enwog ddyn o Ddolyddelen,
Phillips, Bangor, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae William Roberts, Clynog,
Michael Roberts, fu mor enwog
Eben Fardd, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Richards o Dregaron,
David Rowland, gynt o Cynon,
Jones o Llanbedr, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Ambrose o Borthmadog,
Ac Ap Fychan, wr ardderchog,
Christmas Evans, ble mae hwnw
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Roberts o Llangeitho,
Thomas Richards o Sir Benfro,
David Griffiths, anwyl enw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mac Morris o Dŷddewi,
Enoch Lewis wedi hyny,
Stephen Lewis, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Evans o Llwynffortun,
Richard Humphreys, gynt o'r Dyffryn,
Edward Morgan, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Hughes, a Rees, Llynlleifiaid,
David Morgan, Rhydfendigaid,
Rees, Tregaron, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Howells, Abertawe,
James, Penbont, er maint ei ddoniau,
David Roberts, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Morgan Howells, er mor hynod,
Daniel Evans, Capel Drindod,
Evans, Woodstock, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Griffiths, gynt o Gower,
Gwr defnyddiol yn ei amser,
Parry o Llywel, parchus enw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Williams o Llanwrtyd,
Evan Rees, gynt o Llanrhystyd,
Evans, Aber, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Daniel Jenkins o Sir Fynwy,
David Morris, Capel Hendre,
Charles, Caerfyrddin, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae'r enwog Jones, Treforris,
Ac yn Merthyr ble mae Harries,
Rees, Llanelli, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Gwillim fawr Hiraethog,
Ble mae Williams o Llangadog,
Williams, Wern, yr hyawdl hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae'r hybarch Robert Owen,
A James Hughes o ddinas Llundain?
Hoff gan lawer wel'd eu henw,
Er eu bod yn mhlith y meirw.

Ble mae Davies, gynt o Nantglyn,
Ble mae Morgans o Llanfyllin,
Robert Ellis, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Foulkes o Abergele,
Robert Owen, Richard Lumley,
Parry o Gaer nid lleiaf hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Breese o dre Caerfyrddin,
Hughes, Trelech, aeth ffwrdd mor sydyn,
Pryse, Cwmllynfell, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae David Jones, Cydweli,
A John Jones, gynt o Llanedi,
Jones, Glynarthen, ble mac hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Phillips, Aberteifi,
William Morris o Llanelli,
Daniel Thomas, Penrhiwgaled,
Joseph Rees, Pontrhydfendigaid?

Ble mae Jones o Ffaldy brenin,
A John Davies o Cilcenin,
Jones, Crugbar, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Griffiths, Horeb, hefyd,
Ble mae Daniel Jones, Llanllechid,
Griffiths, Hawen, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Jenkins o Blaencefen,
Mills a Davies, gynt o Llundain,
Davies, Nerquis, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble John Thomas, Aberteifi,
William Williams wedi hyny,
Robert Roberts, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Richards fwyn o Llechryd,
Cyfaill cywir, dawnus hefyd,
Thomas John, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Yn Cilgeran nid yw'n aros
William Jones nac Abel Thomas,
Eben Bowen, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae'r Doctor Phillips yntau,
Fu'n areithio dros y Beiblau,
Rhys ei frawd, a'r Jonah hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Robert Thomas o Llidiardau,
Griffith Williams o Talsarnau,
Lewis Morris nerthol hwnw,
Sy'n y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae William Morris, Rhuddlan,
Thomas Davies, Llanwyddelan,
Robert Davies ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Robert Griffith o Dolgellau,
Jones, Tremadog, ble mae yntau,
James Hughes, Lleyn, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw,

Ble mae Edwards, gynt o'r Berthen,
Jones, ac Edwards o Llangollen,
Thomas, Pisgah, ble mae hwnw?
Erbyn heddyw gyda'r meirw.

Ble mae Griffith Hughes o Edeyrn,
A John Hughes gerllaw Gwyddelwern,
Jones o Wrexham, lle mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Ebenezer Davies,
Williams, Talwrn, gwron grymus,
David Elias, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

David Owen o Penmorfa,
David Rowlands, gynt o'r Bala,
Richard Jones, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Robert Evans, Aberteifi,
Robert Williams, Aberdyfi,
A James Davies, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mac Charles, gynt o Drefecca,
Ble mae Parry wych o'r Bala,
Lewis Jones, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Williams, o Llandrillo.
A Ben Thomas o Llandeilo,
Ogwen Jones, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble Williams, Aberhonddu,
A Job Thomas, gyda hyny,
William Havard, hynod hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Walters, Ystradgynlâs,
Gwr tra medrus mewn cymdeithas,
Edward Davies, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mac William Davies, Rhymni,
John Bywater wedi hyny,
Islwyn Fardd, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Edwards, Pwllcenawon,
Jones o'r Borth, fy hen gyfeillion,
James o'r Graig, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae'r ffraethbert David Davies,
A'r heddychlon Thomas Lewis,
Joseph Jones, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Owens, Capel Ffynon,
Abel Green o Aberayron,"
Daniel Evans, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

David Thomas, Dewi-brefi.
Abram Oliver wedi hyny,
Stephen Griffiths, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

John Ffoulk Jones, o Dre Machynlleth,
Wedi ei luddias gan farwolaeth,
Ieuan Gwyllt, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Evans, Harlech, a Ffoulk Evan,
Wedi eu gosod yn y graian,
Humphrey Evans, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Hughes, Caernarvon, Owens, Gwindy,
Howell Powel, Cincinnati,
Hughes, Beaumaris, ble mae hwnw ?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Jenkin Jones a Thomas Evans,
Edward Mason, a David Morgans,
Morgan James, pa le mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Titus Jones a William Jenkin,
Thomas Rowland, Sir Gaerfyrddin,
Owen Lewis, Davies, Caio,
Williams, Myddfai, wedi huno.

Robert Roberts o Dolanog,
William Llewelyn nid anenwog,
Lewis Evans, ble mae hwnw?
Yn y gladdfa gyda'r meirw.

Ble mae Williams, Castellnewydd,
Davies o Llandeilo-fawr,
Ble mae Morgans, o Gaerfyrddin?
Yn eu beddau oll yn awr.
Daniel Davies, Aberteifi,
Doctor Phillips, Neuaddlwyd,
Ble mae Willian Jones o Rhuddlan,
Enwog ddyn o Dyffryn Clwyd?

Ble mae Evan Jones, Ceinewyd,
Jones, Blaenanerch, wedi hyn,
Daniel Davies, rhaid ei enwi,
David Davies o'r Twrgwyn,
Jones, Penmorfa, Henry Davies,
David Jones o Tanygroes?
Heddyw'n iach o'i holl gystuddiau,
Uwch law cyrhaedd unrhyw loes.

Ble mae Richard Jones o Llanfair,
A John Prydderch o Sir Fôn,
William Charles, a Hugh, a David,
Anhawdd ydyw tewi a son.
David Jenkins o Llanilar,
David James o Sion fryn,
Evan Evans o Llangeitho,
A John Williams gyda hyn?

Ble mae Griffiths o Casnewydd,
Moses Rees, gynt o Groeswen,
Moses Ellis, Mynydd Islwyn,
Philip Griffiths o'r Alltwen.
Ble John Edwards o Blaenpennal,
Jones, a Richards o Rhydlwyd,
Isaac James, ac Evans, Elim,
Emrys Evans, Dyffryn Clwyd?

Ble mae Jones o Aberystwyth,
A Hugh Jones o Llanerchymedd,
Ble John Williams, Sir Gaernarfon,
Gŵron grymus gydai glêdd?
Edward Hughes yn llawn o ddyddiau,
Ymadawodd do mewn hedd,
William Griffiths aeth yn gynar,
I briddellau oer y bedd.

Ble mae Azariah Shadrach,
Ble mae Rees, Llanbadarn-fawr
Ble mae Saunders, Aberystwyth?
Yn eu beddau oll yn awr.
Vicar Hughes y gwr llafurus,
A llwyddianus yn ei ddydd,
A'r dysgedig Ddoctor Thirwall,
Heddyw sy'n eu gwely pridd.

Ble mac Jones o Madagascar,
Johns, a Bevan, dda eu gair,
Thomas Jones o fryniau Cassia,
A John Roberts, Llanbrynmair,
Richard Williams o Llynlleifiad,
I. D. Ffraid y gwron gwiw,
Wedi gadael gwlad y ddaear,
I breswylio gyda Duw.

Moses Parry, gynt o Dinbych,
David Meyler, Abergwaun,
Ac Elias o Llangamarch,
A rhyw luoedd gyda rhai'n,
Hughes, Pontrobert, gwron grymus,
Wedi myn'd i blith y llu,
Sydd yn awr yn gorfoleddu,
Yn nhrigfanau'r nefoedd fry.

---

Nawr mi enwais bob rhyw enwad,
Fel rwy'n cofio o'r dechreuad,
Ac rwy'n caru am holl galon,
Bawb o'r cywir bererinion.

R'wyn gobeithio eto gwrddyd,
R'ochor draw a'r dir y bywyd,
Heb ddim parti sel na phechu,
A phob dragrau wedi eu sychu.

Crist a'i groes yn destun canu,
Am rhyw gesoedd dirifedi,
Yn lle croes yn gwisgo coron,
Ymhlith myrdd o delynorion.

Gwisgo palmwydd yn lle cleddau,
Telyn aur fydd yno i chwareu,
Dim o wres yr haul yn taro,
Newyn, syched byth i'n blino.

Rhown y clod i'r Duw a'n pia,
Mynwn ran o'r nefoedd yma,
Yn rhyw ernes cyn ein marw,
O'r dedwyddwch rhyfedd hwnw.

Boed i'n gadw golwg gyson,
Ar y cwmwl mawr o dystion,
Ac sydd heddyw wedi blaenu,—
Ond yn benaf ar yr Iesu.

Y mae hiraeth yn fy nghalon,
Ar ol cynifer o gyfeillion,
Sydd yn awr yn iach a llawen,
Wedi croesi'r hen Iorddonen.

Seion, Seion, paid ac wylo,
Y mae'r Iesu'n aros eto,
Ac mae ynddo bob cyflawnder,
I dy gadw uwchlaw pryder.
—AMEN.

Mawrth 14eg, 1865.

---

Philip Williams, Argraffydd, Heol y Bont, Aberystwyth.