Dyddanwch yr Aelwyd/Y Mud a'r Byddar

Dyddanwch yr Aelwyd

gan Hughes a'i Fab, Wrecsam

Y MUD A'R BYDDAR.

Pa galon na theimla dros fyddar a mud,
Sy'n nghanol perseiniau heb glywed dim byd?
Yn ofer y sïa'r afonydd i'r rhai'n;
Y dyfnder, er rhuo, ni chlywant ei sain.

Y daran a rwyga yn erchyll uwch ben,
Pan wisgir â phrudd—der wynebpryd y nen,
All drystio nes taro'r greadigaeth â braw,
Y byddar ni wybydd—mae'n dawel gerllaw.

Peroriaeth adar a leisiant o'r llwyn,
Wrth oglais y dymer, sy'n meddu'r fath swyn,
Mae ef yn ei chanol, heb gael rhan o'r wledd,
Yn byw mewn dystawrwydd mor ddystaw a'r bedd.

Y delyn a'r dympan—ni ŵyr beth yw'r rhai'n,
Ym mro'i amgyffredion—ni fu math o sain;
Infydrwydd i Handel, pencerddor y byd,
Oedd meddwl effeithio ar fyddar a mud.

Ni chlywodd lais tyner ei fam wrth ei drin,
Na'i chanu diniwaid pan oedd ar ei glin;
Y lullaby swynol, ni wyddai am hyn;—
Pan fo pawb yn siriol edrycha fe'n syn.

Llais trist a swn llawen sy'r un iddo ef;
Ni ŵyr fod llew'n rhuo, na'r oen yn rhoi bref;
Llais ceiliog ben bore, llef gwyliwr yr hwyr,
A rhybudd yr awrlais o'i gyrhaedd sy'n llwyr.
Cael clywed hyawdledd pencampwyr yr oes,

I'r mud ac i'r byddar, un gobaith nid oes
O'r traeth rhag y llanw nid all llais ei droi,
Na chydfloedd miliynau ei ddychryn i ffoi.
Ni chafodd y fantais o glywed gair Duw,

Na sain y lleferydd sy'n dwyn meirw'n fyw;
Ni chlywodd am nefoedd, nac am wlad y gwae;
Yn ymyl digonedd mewn eisieu y mae.
Mae'r enaid yn berffaith, a'r teimlad yn fyw,
Ond ar y galluoedd ni weithir drwy'r clyw;

Am ddefnydd y tafod a'r clustiau nis gŵyr,
Rhaid agor y meddwl drwy'r llygaid yn llwyr.

Aeth miloedd o'r Cymru oedd fyddar a mud,
Heb weled un cynyg at addysg, o'r byd;
Darpariaeth sy'n ymyl ein gwladwyr, yn awr,
Pwy beidiai roi cymorth mewn gorchwyl mor fawr?
—CALEDFRYN.

Nodiadau