Neidio i'r cynnwys

Enwogion Ceredigion/Rhaglith

Oddi ar Wicidestun
Cyflwyniad Enwogion Ceredigion
Cyflwyniad
gan Isaac Foulkes

Cyflwyniad
Afan Buallt

RHAGLITH.

Mae llawer o'r Gwaith canlynol yn hen ymchwiliad o'n heiddo. Yr ydym wedi ein geni, ein magu, a threulio y rhan fwyaf o'n hoes yng Ngheredigion; ac at hyny, wedi talu llawer o sylw i hynafiaeth y wlad, gan ysgrifenu nid ychydig ar y pwnc i wahanol gyfnodolion, ac felly dysgwyliwn na chaiff un hynafiaethydd ei siomi yn y gwaith. Ond am yr anneallus, ni fydd ei syniad am dano o un pwys.

Cydnabyddwn lyfryn trylen y Parch. W. Edmunds, ar Hen Deuluoedd yn ardal Llanbedr, am rai o'r defnyddiau sy genym.

Mae pob cangen o wybodaeth yn gofyn llawer o ymchwil cyn ei meistroli; ond y mae yr "Eisteddfod," neu yn hytrach un neu ddau o'i swyddwyr, yn golygu hynafiaeth Gymreig yn wahanol, gan y penodir dynion heb erioed dalu sylw i'r wyddor yn feirniaid; ac ymesyd dynsodion anhynafiaethol at ysgrifenu, a thyciant yn fynych i gael gwobrau, ac felly mae Uenyddiaeth Gymreig yn ddirmygus yng ngolwg y byd. Enwogion siroedd ereill yw y Parchedigion Eliezer Williams, Llanbedr; B. Evans, Drewen; Dr. Phillips, Neuadd Lwyd; Eben. Richard, Azariah Shadrach, ac amryw ereill; gan hyny anghyfiawnder fyddai eu gosod yma. Mewn ammheuaeth rhoddasom i mewn D. Williams, awdwr History of Monmouthshire, &c., ar awdurdod Bibliotheca Britannica gan Dr. R. Watt, 1824, cyf. i., tud. 968; Cyclopopdia Bibliographica, gan James Darling, 1854, cyf. ii., tud. 3212; Beeton's Dictionary of Universal Biography tud. 1095; Chambers's Book of Days cyf. i., tud. 826 — 7 (1864); Enwogion Cymru; Traethodydd 1855, tud. 325: ond nid ydym wedi llwyddo i gael dim o'i hanes yn ardal Aberteifi a Llechryd; a dywed Cadben Morris mai yn agos i Gaerdydd y cafodd ei eni; ac y mae lle i gredu mai camgymmeryd Cardigan yn lle Cardiff a wnaed, gan y dywedir ym Morganwg mai yn agos i Watford y cafodd ei eni.

Diolchwn yn wresog i Reithor parchus Llangeitho ac ereill am eu cefnogaeth i ddyfod â'r gwaith trwy'r wasg.

Buom dan orfod talfyru llawer o'n sylwadau ar Ddafydd ab Gwilym, ac amryw ereill, o herwydd y draul.

Llangeitho, Alban Hefin, 1868.