Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I/Bayly, Lewis, D.D

Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I

gan Josiah Thomas Jones

Mae erthygl am y pwnc:
Lewis Bayly
ar Wicipedia

BAYLY, LEWIS, D.D., a anwyd yn nhref Caerfyrddin, a derbyniodd ei addysg golegawl yn Ngholeg Exeter, Rhydychain. Yn y flwyddyn 1611, ymddengys ei enw yn nghofnodau Rhydychain fel gweinidog Evesham, yn Nghaerwrangon, caplan i'r tywysog Henry, a gweinidog eglwys St. Mathew, yn Friday- street, Llundain. Yr oedd ei enwogrwydd fel pregethwr yn fawr. Cafodd ei wneud yn gaplan i'r brenin Iago I., yr hwn a'i dyrchafodd i esgobaeth Bangor ar farwolaeth yr esgob Rowlands. Cysegrwyd ef yn Lambeth, ar yr 8fed o Ragfyr, 1616. Ar y 15fed o Orphenaf, 1621, traddodwyd ef i garchar Fleet; ond nid yw y cyhuddiad i'w erbyn yn hysbys, er y meddylir mai rhywbeth gyda golwg ar briodas Henry ag Infanta, o Ysbaen, ydoedd. Modd bynag, cafodd ei ryddhau yn fuan. Efe a ysgrifenodd draethawd rhagorol, a elwid, "Ymarfer o Dduwioldeb, yn cyfarwyddo y Cristion pa fodd i rodio er rhyngu bodd Duw." Am boblogrwydd y traethawd hwn, gall y darllenydd farnu wrth y nifer fawr o argraffiadau yr aeth trwyddynt. Yr oedd yr un yn 1734 y 59 argraffiad. Cyfieithwyd yr argraffiad cyntaf 12 plyg i'r Gymraeg, dan yr enw "Ymarfer o Dduwioldeb," yr hwn a argraffwyd yn Llundain, yn 1630; ac argraffwyd eto amryw weithiau wedi hyny, yn 8 a 12 plyg. Cyfieithwyd hefyd i'r Ffrancaeg, yn 1633. Yr oedd ei glod mor fawr, fel yr achwynai John d'Espagne, ysgrifenydd a phregethwr Ffrengig yn nghapel y Somerset House, yn 1656, fod y cyffredinolrwydd o'r bobl gyffredin yn edrych arno o gyfartal awdurdod a'r Beibl. Efe a fu farw Hydref 23, 1631, a chladdwyd ef yn ei eglwys gadeiriol, yn Mangor. (Wood's Ath. Oxon Biog. Brut.)