Gwaith Ceiriog/Y Garreg Wen

Gwaith Ceiriog

gan John Ceiriog Hughes (Ceiriog)

Y GARREG WEN

Os pell yw telyn aur fy ngwlad
O'm dwylaw musgrell i;
Os unig wyf o dŷ fy nhad,
Lle gynt chwareuid hi:
Mae'r iaith er hynny gyda swyn,
Fel ysbrydoliaeth yn fy nwyn,
I ganu cerdd, os nad yn fwyn
I'r byd—mae'n fwyn i mi.

Mae nant yn rhedeg ar ei hynt
I ardd fy nghartref i,
Lle cododd un o'm teidiau gynt
Ddisgynfa iddi hi.
Mae helyg melyn uwch y fan,
Lle syrthia tros y dibyn ban,
A choed afalau ar y lan,
Yn edrych ar y lli.

O dan ddisgynfa'r dŵr mae llyn,
A throsto bont o bren;
A charreg fawr, fel marmor gwyn,
Gynhalia'r bont uwch ben.
Fy mebyd dreuliais uwch y lli,
Yn eistedd yno arni hi;
A mwy na brenin oeddwn i,
Pan ar fy Ngharreg Wen.

Pan ddeuai'r Gwanwyn teg ei bryd
Ar ol tymhestlog hin,
Ac adfywhau'r llysieuog fyd
Yn ei gawodydd gwin;
Yn afon fawr ai'r gornant fach;
Pysgotwn ar ei glennydd iach—
A phin blygedig oedd fy mach
Yn grog wrth edau lîn.

Ni waeth pa ran o'r eang fyd
A grwydraf tra b'wyf byw,
Wyf wrth y Garreg Wen o hyd,
A'r nant sydd yn fy nghlyw;
A phan hysbyswyf estron ddyn,
Mai ati' hedaf yn fy hun,
Maddeua'm ffoledd am mai un
O gofion mebyd yw.

Ffurfafen bell yw mebyd oes,
Serenog fel y nen;
Ac ymysg dynion neb nid oes,
Na hoffa godi ei ben
I edrych draw i'r amser fu—
A syllaf finnau gyda'r llu—
Ac O! fy seren fore gu
Wyt ti, fy Ngharreg Wen.

Os cyraedd ail fabandod wnaf,
Cyn gollwng arna'r llen;
Os gauaf einioes byth a gaf,
A'i eira i wynnu'm pen—
Bydd angau imi'n "frenin braw,"
Nes caffwyf fynd i Walia draw,
At dŷ fy nhad, i roi fy llaw
Ar ben y Garreg Wen.

Byth, byth ni ddygir o fy ngho'
Gyfeillion mud yr ardd;
Nis clywir trystfawr swn y gro
Ar gauad arch y bardd;
A dagrau pur tros ruddiau'r nen
Fo'r oll o'r dagrau uwch fy mhen—
Os cyfaill fydd, gwnaed garnedd wen
O gerrig gwynion hardd.

Colofnau wnaed i feibion bri,
Uchelfawr tua'r nen;
Ond noder fy ninodedd i
Gan garnedd uwch fy mhen;
'Rol gado gwlad y cystudd mawr,
Os byw fy enw hanner awr,
Na alwed neb fi ar y llawr
Ond Bardd y Garreg Wen.