Gwrid y Machlud/Bad Penmaenrhos

Gwrid y Machlud

gan Richard Jones (Ap Alun Mabon)

V
Darn i'w Adrodd

BAD PENMAENRHOS

Pentref rhwng Colwyn a Llanddulas

Y STORM ddywetsoch chwi, fechgyn?
Fe gofiaf y nos yn iawn;
Y bad yn gwthio i'r tonnau
A'r hwyliau i gyd yn llawn;
Y môr fel gwydr yn llonydd
A'r don yn dawel ei su;
Dim ond ambell wylan ar grwydr
Rhwng creigiau y Gilfach Ddu.

Noswyliai'r pentrefwyr tawel
A'r bad yn pellhau i ffwrdd,
Sisial yr awel drwy'r rigin
A chwerthin y criw ar y bwrdd;
Lampau y sêr yn goleuo
Wybren y nos ddi-stŵr,
A llewych y lloer fel lledrith
Yn symud ar draws y dŵr.

Ciliodd y bad i'r gorwel
Mor esmwyth â'r nos ei hun,
Cân o lawenydd a gobaith
Yng nghalon y criw bob un;
Gobaith dychwelyd drannoeth
Ar ysgwydd y llanw cry'
I gysgod y cei tawelaf
Rhwng creigiau y Gilfach Ddu.

Cododd y gwynt ei lais cyn hir,
A chwmwl gwyllt yn yr awyr glir;
A sŵn y gêl yn gryfach acth
Nes chwipio'r tonnau ar y traeth.
Curai y gwynt yn ddi-drugaredd,
A berwai'r môr yn ei gynddaredd;
Ei chwerthin cras fel gwaeau hen,
A sawyr angau ar ei wên.
Dyna fellten! dyna ddwy, yn goleuo'r nos,
A rhuad y daran ar Benmaenrhos.
Trwy'r nefoedd y gwibiai pob mellten olau
Fel seirff yn gwau rhwng gwair y dolau.
Rhuthr taranau yn rhwygo'r nen
Bob yn ail â fflachiad y fellten wen.
Gormod oedd byw dan straen y gwynt
A'r môr yn ei wallgofus hynt
Yn gyrru ei lid fel haid o ddreigiau
Yn ôl a blaen i ddannedd y creigiau.

Cynhyrfwyd y pentrefwyr gan ruthr y corwynt cry',
Ac ofn yn llenwi'u calon, i draeth y Gilfach Ddu.
Dros y creigiau pob un brysurodd i ddisgwyl y bad yn ôl,
Ond gwawd digofus dorrodd o ochenaid flin y sgôl.

Cryfach âi'r gwynt, ac amlach âi'r mellt drwy'r awyr ddu
Ffyrnicach âi rhwygiad y daran, a thrymach ei rhu;
A rhuthrai y môr i'r creigiau gan boeri ei ewyn oer,
A gwawdio griddfannau mamau a phlant yn y nos ddi-loer.

Distawodd llais y dymestl, a gwên y wawrddydd dlos
Yn deffro dros y creigiau ar bentref Penmaenrhos.

Mor llonydd oedd y môr ar draeth y Gilfach Ddu
A'r gwylain ar y tonnau yn tawel drwsio'u plu.
Ystorm i'w chofio oedd honno, a nos ola'r flwyddyn oedd hi,
Mamau a phlant ar y creigiau drwy'r nos yn edrych i'r lli'.
Dychwelyd? na fechgyn, 'roedd nerthoedd y corwynt yn gryfach na hwy,
'Does a ŵyr gyfrinach y fordaith-y môr guddia honno mwy.

Mae'n anodd dweud rhagor, fechgyn, mae'r hiraeth yn agor briw,
A thrysor fy mywyd heno "yn rhywle" yn un o'r criw.
Ond er i flynyddoedd fynd heibio, a rhwyg llawer tymestl a sgôl,
'Rwy'n credu o hyd y daw'r tonnau â bad Penmaenrhos yn ôl.

Nodiadau[golygu]