Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1/Maesllech
| ← Caerlleon-ar-Wysg | Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 gan Thomas Rees a John Thomas, Lerpwl |
Nebo → |
MAESLLECH
Mae y capel hwn, yr hwn a elwir Capel yr Undeb, yn mhlwyf Llangybi, tua phedair milldir o Frynbiga, a thua chwech o Gasnewydd. Aelodau o'r New Inn, Heol-y-felin, Casnewydd, a Chaerlleon, mewn cysylltiad a'r diweddar Mr. David Thomas, Llanfaches, ddarfu adeiladu y capel, ryw amser rhwng 1810 ac 1812. Ni chafodd eglwys ei ffurfio yma am rai blynyddau ar ol agoriad y capel. Mr. B. Moses, New Inn, ddarfu gorffoli eglwys yma tua y flwyddyn 1821. Ar y 15fed o Hydref, 1823, cafodd un Jonah Francis ei urddo yn weinidog i'r eglwys fechan, ond trodd allan yn ddyn anfoesol iawn yn mhen tua blwyddyn ar ol ei urddiad, fel y bu raid i'r eglwys ymwrthod ag ef. Yn mhen ychydig amser ar ol ymadawiad Francis, rhoddwyd galwad i un Joshua Davies. Ni bu yntau yma yn hir. Aeth i Loegr i gasglu at ddyled y capel, ac ni ddychwelodd byth. Yn 1836, rhoddwyd galwad i Mr. John Mathews, Mynyddislwyn, yn awr o Gastellnedd, ac urddwyd ef yma yn Hydref y flwyddyn hono. Bu Mr. Mathews yn llafurio yn y cylch bychan hwn hyd 1841, pryd y symudodd i Fynydd Seion, Casnewydd. Ni bu y fath olwg lewyrchus ar yr achos yn Maesllech ar un adeg o'i hanes ag yn y pum' mlynedd y bu Mr. Mathews yma. Pe buasai Rhagluniaeth yn caniatau iddo ef aros yma yn hwy, neu yn anfon rhywun cyffelyb iddo i'w ddilyn, buasai yma achos cryf er's blynyddau; ond fel arall y bu. Ar y dydd cyntaf o Chwefror, 1844, urddwyd Mr. John Lewis, aelod o eglwys Penywaun, yma. Tua thair blynedd y bu ef yn weinidog yn y lle, ac nid ydym yn deall i'r achos lwyddo dim dan ei weinidogaeth. Ar ei ymadawiad ef, trowyd y gwasanaeth yn hollol i'r Saesonaeg, a bu un o'r enw Mr. Keddle yn weinidog yma am ychydig amser. Wedi hyny bu y capel yn nghau am tua dwy flynedd. Cafodd wedi hyny ei ail agoryd dan nawdd cyfundeb eglwysi Annibynol Saesonaeg Mynwy, ac y mae er's blynyddau bellach dan ofal gweinidogaethol Mr. George Thomas, Brynbiga, a dywedir fod golwg obeithiol ar bethau yno yn awr.