Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1/Siloh, Abersychan
| ← Bethel, Cwmbran | Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 gan Thomas Rees a John Thomas, Lerpwl |
Abersychan (Saesonaeg) → |
SILOH, ABERSYCHAN.
Yn y flwyddyn 1834, ardrethwyd ystafell yn y lle poblog hwn, at gynnal gwasanaeth crefyddol, gan nifer o aelodau yr eglwysi yn Ebenezer, Pontypool, a Sardis, Farteg. "Y Babell" y galwent yr ystafell hon. Llwyddodd yr achos yma yn dra buan ar ol cael lle i addoli a gwasanaeth cyson, a chafodd eglwys ei ffurfio. Yr oedd gwr ieuangc o'r enw J. Davies, genedigol o sir Drefaldwyn, yn aelod ac yn bregethwr cynnorthwyol yn yr eglwys, a chydunwyd i roddi iddo alwad i fod yn weinidog, ac urddwyd ef yn y flwyddyn 1835. Yn fuan wedi hyny dechreuwyd adeiladu capel, yr hwn a orphenwyd ac a agorwyd yn y flwyddyn 1837, ac enwyd ef Siloh. Tua'r amser yma daeth llawer o bobl o wahanol ardaloedd i fyw i'r lle, a chan fod amryw o honynt yn Annibynwyr, bu eu dyfodiad yn gryfhad mawr i'r achos ieuangc. Yn y flwyddyn 1841, ymfudodd Mr. Davies i'r America, a bu yr eglwys ar ol ei ymadawiad, am ddwy flynedd heb weinidog. Yn y flwyddyn 1843, rhoddwyd galwad i Mr. Benjamin James, y pryd hwnw o Jerusalem, Pembre. Am y tair blynedd cyntaf o'i arosiad yma, yr oedd Mr. James yn gymeradwy iawn gan yr eglwys a'r ardalwyr. Yn y tymor hwn, teithiai agos haner ei amser i gasglu at ddyled y capel, yn benaf yn Lloegr. Tua y flwyddyn 1846, dechreuodd rhyw deimladau annymunol gyfodi rhwng y gweinidog a rhai o'r aelodau, a chynyddodd y drwg fwy fwy, nes o'r diwedd i'r aelodau oll ond pump ymadael, ac ymuno ag eglwysi eraill yn y gymyd- ogaeth. Gan fod arian gan Mr. James ar y capel, daliodd ei afael ynddo hyd y flwyddyn 1853. Y pryd hwnw, trwy gyfryngiad rhai o weinidogion a diaconiaid y sir, cydsyniodd Mr. James i roddi y capel i fynu ar yr ammod iddo ef gael 165p. am ei hawl ynddo. Ar ei ymadawiad ef, dychwelodd y rhan fwyaf o'r aelodau a ymadawsant yn eu hol, ac ail gorphol- wyd yr eglwys. Wedi hyny buont am yn agos i bum' mlynedd dan ofal Mr. Rowlands, Pontypool. Yn 1858, rhoddwyd galwad i Mr. J. Myrddin Thomas, o athrofa Caerfyrddin. Bu Mr. Thomas yma yn barchus iawn gan fyd ac eglwys hyd 1862, pryd y symudodd i'r Casnewydd. Bu yr eglwys drachefn heb un gweinidog hyd y flwyddyn 1866, pryd y rhoddasant alwad i Mr. W. A. Griffiths, o athrofa Caerfyrddin. Gan fod amser Mr. Griffiths yn yr athrofa heb ddyfod i fynu, boddlonodd yr eglwys aros am flwyddyn wrtho. Dydd Llun y Pasg 1867, urddwyd ef i gyflawn waith y weinidogaeth. Gweinyddwyd ar yr achlysur gan y Proffeswr Morgan, Caerfyrddin; Mri. D. C. Jones, Abergwili; E. Hughes, Penmain; D. Davies, New Inn; T. L. Jones, Machen, a D. Evans, Blaenafon. Mae Mr. Griffiths yn parhau i lafurio yma gyda chymeradwyaeth mawr hyd yn bresenol, ac y mae golwg obeithiol iawn ar yr achos, ond fod taeniad cyflym yr iaith Saesonaeg, yn mysg ieuenctyd yr ardal, yn anfantais i'w gynydd. Rhif yr aelodau yn awr yw tua 110.