Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig/Beirniadaeth I. D. Ffraid

← Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig

Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)

Pennod I →

BEIRNIADAETH
Y PARCH. J. EVANS (I. D. FFRAID),
AR Y FFUGDREITHIAU YN Y GYSTADLEUAETH.

Derbyniais bedair ysgrif ar y testyn "Y Llafurwr Cymreig." Y maent oll oddigerth un yn weddol ddifai o ran Iaith a Gramadeg. Yn wir, rhagora yr ysgrifenwyr mewn Iaith dda a dullwedd naturiol a destlus ar y cyffredinolrwydd o gystadleuwyr y cefais I y boen a'r pleser o edrych dros eu gweithiau. Buasai dda genyf allu ychwanegu fod pob un yn deall y testyn, ac yn arddangos darfelydd a barn cymhwys i wneyd cyfiawnder ag ef. Nid wyf yn meddu gwybodaeth ddofn yn nghylch elfenau yr hyn a elwir yn Ffugdraith, ond yr wyf yn meiddio dyweyd yn ddibetrus mai nid Ffugdraith yw ysgrif Cyfaill Owain Iorwerth, na chwedlau Helynt y byd, na chyfansoddiad St. Baglan.

Cyfaill Owain Iorwerth. Mae y cyfaill hwn gryn lawer ar ol ei gydymgeiswyr fel cyfansoddwr. Mae ei sillebiaeth yn fynych yn wallus a'i frawddegau yn aflerw. Mae yn ei waith rai sylwadau ag sydd yn anrhydedd i galon yr ysgrifenydd, ond nid oes ynddo odid ddim a adlewyrcha ogoniant ar ei ben fel awdwr Ffugdraith. Y mae yn hollol ddiffygiol mewn dychymyg ac anturiaeth. Gall fod yn y gwaith farmor, ond marmor Mon mewn magwyr ydyw. Nid palas yw can' milltir o wal geryg—nid Ffugdraith fyddai can' tu dalen o ffughanes syml. Rhaid i'r Ffugdraith ddwyn argraff llaw saerniaeth yn gosod y defnyddiau yn nghyd ar ddelw adeilad o gynlluniad dychymyg celfydd.

Helynt y byd. Y mae yr ysgrifenydd hwn yn meddu digon o bertrwydd. Ceir drwy ei waith ddarluniau bywiog a naturiol, er hwyrach ei fod weithiau yn lliwio yn rhy gryf. Bai mawr y Traith hwn yw ei fod yn amddifad o Arwr. Dylai y Ffugdraith debygoli mewn rhan i'r gyfundraeth heulog—haul yn y canol, a phlanedau yn eu cylchoedd priodol Nid oes gan "Helynt y byd" yr un haul: man blanedau yn unig sydd yma yn gwib-grwydro. Os Mr. Williams a olygid yn arwr y Ffugdraith, y mae diffyg yr awdwr o gynllun wedi cadw yr arwr gymaint o'r golwg fel nas gwelir ef ond i'w golli. Gresyn na fuasai ysgrifenydd mor ddoniol a ffraethbert wedi cael mold gyfaddas i dywallt ei arabedd iddi.

St. Baglan. Yr wyf yn teimlo serch at waith "St. Baglan:" rhoddes ei ddarlleniad i mi lawer o hyfrydwch. Ond y mae y cyfansoddiad yn fyr mewn cynllun, dyfais, a digwyddiadau. Evan Owen yw yr Arwr, ac y mae Evan Owen a'r ysgrifenydd yn y golwg bron o hyd. Buasai yn ddymunol i'r awdwr fyned yn amlach o'r neilldu, a dylasid cael golwg ar yr Arwr mewn cysylltiad â phersonau a dygwyddiadau mewn cylch helaethach. Dylai Ffughanes Llafurwr Cymreig gymeryd i fewn y cyfryw ddefnyddiau ag a roddant fantais i'r darllenydd i ddyfod yn gydnabyddus a gwahanol deithi ac arferion Llafurwyr Cymru, neu ran o honi o leiaf, yn nghyd a'r amrywiol ddosparthiadau y deuant i gysylltiad a hwy.

Y Llafurwr Cymreig. Wele Lafurwr wedi ysgrifenu ar y Llafurwr. Mae yr ysgrif hon yn cyfranogi yn helaeth o elfenau a theithi Ffugdraith. Mae yn amlwg mai nid wrth synwyr y fawd yr ai yr awdwr yn mlaen. Y mae y gwaith yn arddangos dyfais i gynllunio ac adnoddau i gwblhau. Yr arwr yw Huw Huws. a bachgen gwych ydyw Huw. Cydblethir a'i hanes lawer amgylchiad a dygwyddiad a roddant olwg eang ar helynt ag oes y Llafurwr. Ar yr un pryd buasai yn ddymunol i'r awdwr ddilyn y Llafurwr yn fanylach yn ei arferion wrth y bwrdd, yn y maes, yn yr addoldy,^[1] &c. Gallasai yr ysgrifenydd medrus hwn ddwyn i fewn y cyfryw ddygwyddiadau ag a fuasent gyda'u gilydd yn cwblhau y darluniad o Fywyd y Llafurwr Cymreig yn ei wahanol agweddau. Ond, paham yr ydys yn cwyno tra y mae ger bron waith mor alluog?

Gwelir mai ffugenw yr awdwr yw "Y Llafurwr Cymreig," ac os Llafurwr ydyw mewn gwirionedd, yr wyf yn gobeithio y caiff yntau "dri chant o bunau gan ei dadbedydd " yn ychwanegol at y tri "chweugain" a dderbynia yn y gylchwyl fel yr awdwr buddugol ar destyn y gadair. Poed felly y bo.

I. D. FFRAID.

Rhagfyr 1859.

Nodiadau

1. Yn unol a'r awgrymiad uchod o eiddo y Beirniad ychwanegwyd Penod XI, yn rhagor na phan anfonwyn y cyfansoddiad i'r gystadleuaeth.