Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig/Pennod X
| ← Pennod IX | Huw Huws neu y Llafurwr Cymreig gan Lewis William Lewis (Llew Llwyfo) |
Pennod XI → |
PENNOD Χ.
Thus it is that we bear within us an irresistible attraction to our earliest home. * * How familiar was everything before me!—DEVEREUX.
Pan oedd Huw Huws yn yr ardd, bore dranoeth, daeth Mr. Lloyd ato, ac ar ol son am amryw bethau cyffredinol dywedodd y boneddwr parchedig—"Huw, byddai'n ddrwg genyf beri chwaneg o boen i ti, oherwydd mi a welais neithiwr fod meddwl am drallodau dy deulu yn archolli dy galon. Ond, y mae'n rhaid i ni fod yn wrol, ac y mae arnaf eisiau siarad tipyn yn rhagor am danynt; a gwyn fyd na fyddai modd eu cael yn ol i'r wlad!"
"Ie'n wir!" ebe Huw, gyda llais yn crynu gan deimlad dwys. "A gwyn fyd na fuasent erioed wedi myned i Loegr! O! Mr. Lloyd, gwnewch faddeu i mi am fy ngwendid, a chydymddygwch a mi tra'n dweyd fy mhrofiad ar y mater?"
"Gwnaf, was—gwnaf! Yr wyf yn gallu cydymdeimlo'n ddwys â thydi. Dywed dy deimladau yn ddigêl; ac os gallaf dy gynghori a'th gynorthwyo, mi a wnaf hyny yn ewyllysgar."
"Wel, syr, wedi'r ymddyddan neithiwr, daeth llif o hiraeth cryf dros fy meddwl; a chyn gynted ag y gorphenwyd gweddio, teimlais awydd, na's gallwn ei wrthwynebu, am gael ymweled unwaith yn rhagor â hen dy fy nhad. Cerddais yn gyflym ar draws y caeau a'r rhosydd, a chyrhaeddais y fan erbyn tua haner nos. Yr oedd y lleuad naw nos oleu yn arianu'r hen barwydydd, a'i goleuni yn chwareu rhwng dail a changau yr hen goed poplys. Ychydig gyfnewidiad sydd i'w weled yn agwedd allanol y lle; ond, er hyny, ni's gallwn beidio tristâu wrth feddwl nad ydyw mwyach yn gartref i mi. Teflais fy mreichiau plethedig ar draws y llidiart, gan bwyso fy mhen ar y post, a syllais yn brudd ar hen gartref fy maboed—yr hen Dy Gwyn—gan ymollwng i fyfyrdod dwys a byw am enyd yn nghanol gweledigaeth adgofus am yr amser dedwydd gynt, A rhaid i mi ddweyd, syr, fy mod yn teimlo'n siomedig am nad allwn weled yr un gwyneb hapus yn dod i edrych arnaf trwy'r hen ffenestr, neu'n ymddangos yn y drws, yn fy nghroesawu i dŷ fy nhad. Pan yn teimlo'n siomedig felly, gwelwn gi'n dychwelyd at y ty, ar draws y llain, a phan welodd fi, ymddangosodd fel pe buasai'n falch o gael cyfle i wneud iawn am iddo fod yn chware triwant, a chyfarthodd arnaf yn uchel, gan ymddangos i mi fel pe yn fy adgofio nad oedd genyf hawl i fod yn y fan hono bellach."
"Ond, pwy a ŵyr, na fydd y Ty Gwyn yn gartref i ti eto?" ebe Mr, Lloyd yn dyner. " Y mae'r dyn sydd yn byw yno'n awr ar fedr ymadael tua chalangauaf; ac os bydd modd yn y byd, mi a ymdrechaf ei gael yn ol i'r hen aneddwyr. Ond y mae'n rhy fuan i gynllunio am hyny yn awr. Gad wybod sut y terfynodd yr hynt yma o'th eiddo?"
"Wel, syr, pan ymddygodd y ci ataf mor ddigroesaw, ni's gallwn beidio dweyd wrthyf fy hun, 'Wel, wel, mi a welaf mai estron wyf fi yma rwan, a gall unrhyw gi fy ngwahardd rhag sangu ar gartref cyfran fwyaf dedwydd fy oes!' Cyfodais yn araf, a mesurais fy hun yn erbyn hen bolyn a suddwyd yn y Hawr gan fy nhad, ac wrth yr hwn y byddai fy mam yn arfer rhwymo un pen i'r rhaff i ddal dillad i sychu, a gwelais fy mod wedi cyfnewid yn ddirfawr,—wedi dyfod yn ddyn, o ran maint, beth bynag am gymhwysderau dynol; a dywedais wrthyf fy hun—'Wel, rhaid i mi ymdrechu bod yn ddyn o ran calon ac ymddygiad hefyd, a mýnu gweithio o ddifrif er mwyn fy nheulu trallodus.' Troais i fyned i ffwrdd, ond edrychais o fy nghwmpas unwaith drachefn, cofiais am y noson olaf y buom yn y Ty Gwyn —ymweliadau'r cymydogion, a thristwch fy rhieni wrth ffarwelio a hwynt, —daeth y bennod, y weddi, ac ing galarus yr ymadawiad, i gyd i fy fy nghof. Gwesgais fy nwylaw yn dynion, ac ocheneidiais weddi ar ran y rhai anwyl hyny sy'n mhell oddiwrthyf, ac ar fy rhan fy hun, ar fod i mi gael fy nerthu i'w cynorthwyo a'u cysuro. Prysurais adref—y mae'n dda i mi wrth y cartref yma, Mr. Lloyd; ond nid allwn gysgu dim gan dristwch fy myfyrdodau. Maddeuwch i mi, syr, am eich poeni â fy hanes!"
"Nid oes genyf le i faddeu, Huw; y mae'r cyfryw deimladau yn anrhydedd i un o dy oedran a dy sefyllfa di. Ac yn awr, heb ewyllysio peri dim rhagor o boen i ti, y mae'n rhaid i mi ddweyd fy mod yn ofni nad yw pobpeth yn gysurus gyda'th deulu."
"A glywsoch chwi rywbeth, syr?" gofynodd Huw yn bryderus.
"Wel-do. Gwelais hen gyfaill wedi dychwelydo Lerpwl, ac er nad oedd ef yn gwybod fawr i gyd am dy dad, eto, deallais ddigon i fy argyhoeddi nad oedd hi'n gysurus iawn arno; a byddai yn dda genyf wybod yn fanylach sut y mae hi arnynt, a pha olwg sydd ganddynt ar gyfer y gauaf dyfodol. Ac yn awr, gan fod genyf fusnes go bwysig eisiau ei wneud yn Lerpwl, a chan nad allaf fi fyned yno fy hunan, mi a ofynais i Mr. Owen, neithiwr, a wnai ef adael i ti fyned yno hefo parsel a chenadwri droswyf. Addawodd Mr. Owen y cawsit fyned, a bod i ffwrdd am wythnos. Mi a dalaf dy gostau, a gwnaf i fyny am yr amser a golli. Nid oes eisiau gofyn a wyt ti'n foddlon i fyned?"
"Ha!-boddlon, syr! O, Mr. Lloyd!—byth er pan wasgarwyd fy nheulu, chwi, yn nesaf at Dduw, yw'r cyfaill goreu a gefais I; ond dyma'r caredigrwydd mwyaf a wnaethoch i mi erioed erioed erioed!" Ac nid oes achos celu fod Huw wedi tori i wylo fel plentyn.
"Wel, anwyl Huw!" ebe Mr. Lloyd, "yr wyf yn gobeithio y try pethau allan yn well na'n disgwyliad. Cei weled yn mha gyflwr y mae dy deulu, a dichon y gallwn wneud rhywbeth drostynt,"
"Pa bryd y caf fyned, syr?"
"Yn mhen pum diwrnod, sef dydd Llun nesaf."