Hynafiaethau Edeyrnion/Thomas Jones, yr Almanaciwr

Hynafiaethau Edeyrnion

gan Hugh Williams (Hywel Cernyw)

THOMAS JONES.—I. Ganwyd Thomas Jones, yr Almanaciwr enwog, yn Tre'rddol, ger Corwen, yn y flwyddyn 1647. Dywedir iddo fyned i Lundain fel teiliwr pan yn ddeunaw oed. Ond cyn hir, gadawodd y gelfyddyd hòno, gan droi i fasnachu mewn llyfrau, &c. Arferai deithio drwy yr holl wlad, gan gadw ffeiriau Caerlleon, Amwythig, Gwrecsam, a Bristol. Sefydlodd argraffwasg yn yr Amwythig tua'r flwyddyn 1696, er mwyn cyhoeddi gweithiau Cymraeg; a gwnaeth lawer o ddaioni ar ran ei wlad a'i genedl. Cyhoeddai Almanac Cymraeg yn rheolaidd am lawer iawn o amser, ac yr oedd yr Almanaciau hyn yn cynwys llawer iawn o wybodaeth fuddiol na cheid y pryd hwnw yn un man arall. Mae yn nodedig fod cynifer o wŷr o'r cylchoedd hyn wedi bod gyda'r gorchwyl o gyhoeddi Almanaciau: mae yn anrhydedd i Edeyrnion mai hi a fagodd y cyntaf. Wedi ei amser ef bu John P'yrs o Bryneglwys yn cario y gwaith yn mlaen, ac wedi hyny Cain Jones o Glynceiriog. Rhoddwn grynodeb o'r llyfrau a gyfansoddwyd, a gyfieithwyd, neu a olygwyd gan Thomas Jones (1) Y Gymraeg yn ei Dysgleirdeb, neu Helaeth Eirlyfr Cym— raeg a Saesonaeg. Terfyna y rhagymadrodd fel hyn:"O'm ty wrth lun y Cawrfil, yn Maes Isa'r Fawnog, Caerlydd, Medi 12, 1687," yr hyn o'i gyfieithu yw, "From my house near the sign of the Elephant in the Lower Moorfields, London," &c. Aeth hwn drwy amrywiol argraffiadau. (2) Unffurfiad. (3) Y gwir er gwaethed yw. Rhydd hwn hanes Brad y Powdwr Gwn, a'r hyn a elwir yn Frad y Presbyteriaid. (4) Llyfr Gweddi Cyffredin, cyfieithiad. (5) Carolau a Dyriau. (6) Artemidorus—Deongliad breuddwydion. (7) Llyfr o Weddiau.-

Nodiadau