Hynafiaethau Nant Nantlle/Beirniadaeth

← Hynafiaethau Nant Nantlle

Hynafiaethau Nant Nantlle gan William Robert Ambrose

Cynnwysiad →

BEIRNIADAETH

Y PARCH, OWEN JONES, LLANDUDNO

AR Y CYFANSODDIADAU AR

"HYNAFIAETHAU, COFIANNAU, A HANES PRESENNOL
NANT NANTLLE"

"Ni ddaeth ond dau gyfansoddiad i law ar y testyn tra dyddorol uchod, ond y mae yn dda genyf allu hysbysu y pwyllgor fod pob un ohonynt yn meddu gradd uchel o deilyngdod. Y mae y naill o'r cyfansoddiadau hyn wedi ei danysgrifio gan Un o hil Rodri, a'r llall gan Maeldaf Hen. ***

Y cyfansoddiad arall a ysgrifenwyd gan Maeldaf Hen, ac y mae yr awdwr hwn hefyd yn ymddangos yn benderfynol i ddeall ei destyn yn drwyadl, a'i drafod yn deg. Fel arweiniad iddo ei hun ac i'r darllenydd ar ei ol, y mae wedi trefnu ei gyfansoddiad yn dri dosbarth; y cyntaf yn cynnwys pedair pennod ar hynafiaethau y lle; yr ail ddosbarth a gynnwysa dair pennod o gofiannau cysylltiedig â'r lle; y trydydd dosbarth a gynnwysa bedair pennod ar hanes presennol yr ardal. Am yr awdwr hwn gellir dywedyd ei fod wedi ymgynghori a phob cymhorth cedd i'w gael, a gwneyd y defnydd goreu ohonynt; ac nid yw yn cymeryd dim yn ganiataol heb ei chwilio yn fanol a'i bwyso yn deg. Cyferbyna ei osodiadau yn deg, a thyn y casgliadau mwyaf naturiol oddiwrthynt. Nid ydyw yn rhedeg yn fyrbwyll gydag unrhyw bwnc heb fynu cyfleusdra i syllu arno o bob cyfeiriad. Tra mae y dosbarth cyntaf o ddyddordeb cyffredinol, y mae yn cael ei gyfyngu yn deg i'r gymydogaeth neillduol hon. Nid yw yr awdwr yn crwydro o'i ffordd pan y gwna gyfeiriadau at leoedd ereill; ac y mae yn ochelgar a chymhedrol yn ei nodiadau ; a'i grybwylliadau am leoedd a phersonau mewn ymadroddion detholedig a synwyrol. Ymddengys yn yr ail ddosbarth fel pe byddai yn dyfod yn fwy chwareus; eto nid i'r fath radd ag i golli dim ar ddillynder na 'destlusrwydd ei draethawd, ond yn hytrach i fywiogi teimlad y darllenydd ; ac y mae tlysni a phriodoldeb neillduol yn holl nodiadau y dosbarth hwn. Y mae y trydydd dosbarth yn fwy amrywiaethol, ac efallai yn fwy dyddorawl; fel y mae yn dyfodi afael â phethau diweddar. Da genym ei weled yn cadw cyflawn feddiant arno ei hun yn ei ganmoliaethau i bersonau ac i leoedd. Nid ydyw fel un a fynai ini gredu mai yn Nant Nantlle y crewyd y byd; er fod pob math o dalent, a rhinwedd, a rhagoroldeb wedi cael lle i gartrefu yno.

"Am y ddau awdwr gallwn ddyweyd fod Un o hil Rodri yn weithiwr dihafal, ond y mae Maeldaf Hen yn well crefftwr nag ef: fel y mae yn rhaid dyfarnu y wobrwy bresennol i Maeldaf Hen, tra ar yr un pryd y dymunem gymell y gymdeithas (os yw bosibl) i roddi ail wobr o ddau gini neu fwy i Un o hil Rodri, llafur yr hwn yn ddiamheu sydd deilwng o gefnogaeth.

"Goddefer ini ychwanegu yr hoffem weled traethawd Maeldaf Hen yn cael ei argraffu, gan ein bod yn credu y byddai yn ychwanegiad gwerthfawr at ein trysorau llenyddol. Pe cymerai pob cymydogaeth trwy y Dywysogaeth yr awgrymiad oddiwrth y cyfeillion yn Nantlle, gan gynnyg gwobrwy deilwng am draethawd lleol da a chynnwysfawr, crynhoid felly ddefnyddiau Hanes Cymru cyflawnach a pherffeithiach nag a

ellir ei wneyd yn bresennol.

"Ydwyf yr eiddoch yn ostyngedig,

Ydwyf yr eiddoch yn ostyngedig,

OWEN JONES . "

"Bryn Eisteddfod, Llandudno, Ebrill 6ed , 1871."

Priodol yn ddiau yw crybwyll ddarfod i Maeldaf Hen ddefnyddio cyfleustra ar ol yr Eisteddfod i helaethu ychydig ar ei draethawd, yr hyn, fel yr hydera , a'i gwna yn fwy dyddorol i'r darllenydd. Wedi y cwbl nid yw agos yr hyn a ddymunasai ei awdwr iddo fod; a phan ystyrir nad yw ond cynnyrch oriau hamddenol ar ol llafur y dydd am ychydig fisoedd, efallai y diarfogir beirniadaeth yn ei erbyn. Modd bynag, nis gall yr ymgeiswyr ar y testyn hwn lai na theimlo yn falch am eu bod wedi llwyddo i'r fath raddau i enill canmoliaeth beirniad o safle a gwybodaeth y Parch. Owen Jones. Hyderwn yn fawr y cefnogir y cyhoeddwr anturiaethus yn ei waith yn dwyn allan y traethawd trwy y wasg, ac y bydd yr ymdrech bresennol, er ahmherffeithied ydyw, yn foddion i ddwyn i sylw y cyhoedd hanes ein dyffryn tlws a goludog, ac y bydd yn "ychwan egiad at ein trysorau llenyddol." Gyda'r ystyriaethau hyn y cyflwynir ef i sylw y wlad yn gyffredinol, a thrigolion darllengar Dyffryn Nantlle yn neillduol, i'r rhai y dysgwylir iddo feddu ar ddyddordeb mwy arbenig, gan

Eu hufuddaf wasanaethydd,

MAELDAF HEN.

Talysarn, Awst 1af, 1871.