Llyfr Coch Hergest
Llawysgrif hynafol yn y Gymraeg, a ysgrifennwyd tua 1382-1410, yw Llyfr Coch Hergest. Mae’n un o brif ffynonellau ar gyfer chwedlau'r Mabinogi a cheir ynddi ogystal sawl testun rhyddiaith Cymraeg Canol arall ac adran bwysig o gerddi.
Roedd ym meddiant y brudiwr a noddwr Hopcyn ap Tomas o Ynysforgan ac Ynysdawe ar ddechrau'r 15g. Gwyddys ei fod yn berchen ar Lyfr Coch Hergest gan fod cofnodion ynddo amdano gan y copïydd Hywel Fychan ap Hywel Goch o Fuallt, ac mae'n bosibl mai ar gyfer Hopcyn ap Tomas y lluniwyd y llawysgrif enwog. Bu ym meddiant y teulu hyd ddechrau'r 17g a dyna pam y cafodd yr enw. Fe roddwyd y llyfr gan y Parch. Thomas Wilkins i Goleg Yr Iesu, Rhydychen yn 1701, ac mae ar gadw yn Llyfrgell Bodley, Prifysgol Rhydychen. Ceir ychwaneg o wybodaeth am Lyfr Du Caerfyrddin ar Wicipedia.
Ceir 21 o adrannau gan gynnwys:
- Brut y Tywysogion
- Breuddwyd Rhonabwy
- Detholiad o Drioedd
- Pedair Cainc y Mabinogi
- Testunau Meddygon Myddfai
- Amlyn ac Amig
- Testun o un o ramadegau'r beirdd
- Casgliad o ddiharebion Cymraeg
- Testunau gwaith rhai o Feirdd y Tywysogion
