Naw Mis yn Nghymru/Yn Llanymddyfri a Rhandirmwyn

← O Pen-y-bont i Gaersalem Newydd

Naw Mis yn Nghymru gan Owen Griffith (Giraldus)

Yn Mynwy a Manau Eraill

PENOD XXXI.

Yn Llanymddyfri a Rhandirmwyn.

Mae tref Llanymddyfri mewn sefyllfa dra difyrus, mewn dyffryn yn cael ei ddyfrhau yn dda, ac yn cael ei chylchynu a bryniau wedi eu gorchuddio a choed. Mae sefyllfa ganolbarthol y dref yn rhoddi iddi sefyllfa bwysig yn y wlad. Y mae dyddordeb hanesyddol yn perthyn i'r lle hwn, fel maes genedigol y Parch. Rees Pritchard, a adwaenir gan y cyhoedd wrth yr enw "Ficer Llanymddyfri." Y mae wedi enwogi ei hun am ei waith prydyddol, dan yr enw "Canwyll y Cymry," neu yn ol yr enw cyffredin, "Llyfr y Ficer," yr hwn sydd gyfansoddiad dysyml a diaddurn, yn cynwys nifer mawr o ganiadau ar destynau ymarferol a phrofiadol, yn union o'r fath ag yr oedd y wlad yn sefyll mewn angen ar y pryd. Bu yn ddigaregydd gwerthfawr i eraill a ddaeth ar ei ol, efallai yn rhagori o ran gwisg, ond nid o ran ysbryd a defnyddioldeb. Ganwyd y Ficer yn 1575, a bu farw yn 1644.

Mae yma gapel newydd destlus. Gwnaeth Mr. Davies, y gweinidog, a'r eglwys, yr hyn a allent er gwneuthur fy ymweliad yn ddyddorol i mi. Cefais oedfa hwyrol.

Yn Llanymddyfri, ddydd Sadwrn, cyfarfyddais a'r Parch. D. Mathias, Llanwrtyd, yn myned at ei gyhoeddiad bythefnosol i Rhandirmwyn Yn gymaint a'n bod gynt yn gyd-fyfyrwyr yn Hwlffordd, yr oedd y cyfarfyddiad annysgwyliadwy yn hapus. Cawsom ein cario fwy na haner y ffordd i Rhandirmwyn, ond yr oeddym yn dra blinedig erbyn cyrhaedd Bwlch-yrhiw, ger y lle yr oeddym i bregethu boreu Sul. Yr oedd y gôg wedi ymroi i ganu ei goreu ar y ffordd, fel o bwrpas i'n lloni. Bu cwrdd boreu Sabboth yn y Bwlch yn gysurol. Pregethasom ein dau. Dau o'r gloch a'r hwyr yr oeddym yn Rhandirmwyn; y capel yn llawn y ddau dro.

Brodorion o'r lle hwn ydyw y brodyr adnabyddus Thomas D. Davies, Ysw., a John T. Williams, Ysw., Hyde Park, Pa.; ac hefyd Mr. R. D. Williams, Druggist, Plymouth, Pa. Llawer a'm holent yn barchus am y boneddwyr hyn. Canmolid y brawd John T. Williams am ei ofal cyson sylweddol am ei anwyl fam. Dywedid iddo anfon iddi ganoedd lawer o ddoleri yn y blynyddau diweddaf. Rhyfedd fu i'w marwolaeth ddygwydd y Sabboth yr oeddwn yno. Nid llai parchus y siaradid am y brawd T. D. Davies. Mae y ddau wedi dangos parch mawr i goffadwriaeth perthynasau trwy osod cof-golofnau heirdd a drudfawr ar eu beddau yn mynwent y capel.

Mae yr eglwys wedi llwydo peth yn y blynyddau diweddaf o herwydd amgylchiadau y lle. Cefais fy mawr foddloni yn fy ymweliad a Rhandirmwyn.