Prif Feirdd Eifionydd/Elusengarwch

Prif Feirdd Eifionydd

gan Edward David Rowlands

Elusengarwch.

Tarddiad Elusen.
Yn rhodd anfonodd nef wen,
O law Iesu elusen.

Disgynnodd duwies gwiwnef,
I'n daear ni, do, o'r nef—
Llysoedd brenhinoedd heini,
Islaw ei holl sylw hi.
Chwyddai serch y dduwies hon
At aelwydydd tylodion;
Agor o'i thrysor wrth raid
A'i rannu i drueiniaid.
Ni lysir, gan Elusen,
Un cnawd yn ieuanc na hen;
Edwyn eisieu dyn isel,
Yn hen a gwan hon a'i gwel.

Delw Duw ar dylawd wr.
Gwel'd brawd ar ddelw 'Nghreawdwr,
A delw Duw ar dylawd wr,
A chofio 'nhlawd Iachawdwr,
Fu un dydd yn gofyn dwr,
A enynna yn uniawn,
Fy nhymer dyner a'm dawn.

Hanner yr eiddof, yn awr, a roddwn;
Ac heb ail wrtheb y cwbl a werthwn,
I roi yn hael er enw Hwn:—teyrnasoedd,
Llawnder y bydoedd oll nid arbedwn.

Brodyr ydym.
Mewn ystyr brodyr o un bru ydym;
Ar y cyntaf yn Addaf, un oeddym;
Ni, i gyd oll, un gwaed ym,—yn ddiddadl,
Un cnawd ac anadl, ac un Duw gennym.

Fewythr William.
Fy nwr hallt yn ddafnau rhed,
Uthr weled f'ewythr William:

Mamau, hen neiniau anwyl,
I'r drysau mewn eisiau 'n wyl;
O! 'r hen wr, mor druan yw!
Fy hen daid, fy nhad ydyw:
Troednoeth, a phen—noeth a'i ffon
A'i gydau dan fargodion.
GWGAN oedd, nid gwag o nerth,
Ac arno wir ddelw GWRNERTH;
O gynheddfau gweinyddfawr,
Cyrus, Ahasferus fawr.
Be'n eistedd yn Senedd Sior,
Ef i'w chanol f'ai'i chynor;
Ac i'w deyrnben, cadarnbwynt.
Y lluniai hi'n well na hwynt.

Nid oes yn nau Dŷ y Senedd—ei well;
Ow! O! mae'n beth rhyfedd
Na wnaed hwn yn ynad hedd;
Neu frenin o fawr rinwedd.

Caru'r tlawd.
Ac o cheri Iesu Grist fel Cristion,
Amlyga dy gariad i'r tlawd gwirion:
Edrych am anwyl gadw ei orchmynion;
O gwnei ryw giniaw, gwna i rai gweinion;
Ac nid rhai goludog, cyfoethogion;
Nid cyfarch a gwneud cofion,—ond gweithred,
Rhoi tirion nodded i'r truain weddwon.
Ys Crist, yn drist, dan boen drom,
Fu o'i rad ras farw drosom,
Gwael na ro'em o galon rydd,
Ein golud dros ein gilydd.

Gwaith Elusen.
Melysu mae Elusen
Y bustl a'r huddugl o'i ben;
Gyr chwerwder o garchardai;
Newyn y lleidr a wna'n llai.
Nid bai a noda â'i bys,
Ond angen hi a'i dengys.

Gwobr Elusen.
Tlodion ŷnt deulu da Naf,
Llios o'i frodyr lleiaf:
A weinyddo un nodded,
I'r rhain, a ga orhoen gêd:
Yn y ne, dyle dilyth,
Mamon yn gyfeillion fyth.
Cânt ogoniant digynnen,
Teyrnas, gwych balas, uwch ben;

Yng ngwawl anfeidrawl nef wen;—coronau
Gemau a thlysau o waith elusen.

Y rhai yn awr a heuant—ei maesydd,
Dim eisiau ni welant;
Os i'r bedd ar ddiwedd ânt,
I fedi adgyfodant;
Myned i fyd y mwyniant,
Y'myd y nef medi wnant.

Y Cybydd.
Yn ei lian main, mynnai
Fyw'n foethwych, dan fynych fai:
Llidiodd wrth bob llwydaidd ddyn,
Yn ei ddrysau'n ddiresyn;
I ddwyn dim oedd yn ei dai,
Ni thyciai gair na thocyn:
Rhoi i'w gwn, ar ei giniaw,
Ond dal y trist ddyn tlawd draw.
Ymhyllai, dwrdiai bob dydd,
Cernodiai eu cornwydydd;
Dydd y farn gadarn, ar goedd,
Eithradwy y gweithredoedd,
Duw a rydd ei dir a'i waith,
A'i hen eiddo yn oddaith;
A bydd yr hen gybydd gau,
Yn eu canol yn cynnau;
Ei dda, am fyth, i ddim fydd,
Ond i'w enaid yn danwydd.
Nis gwnaed gwisg i'w enaid gau,
Na'i gorff llwm, ond gwaew'r fflamau.

Ni cha yntef yn grefwr,
Byth yn ei safn ddafn o ddŵr,
I oeri tafod eirias;
Dloted fydd y cybydd cas.

Dedwydd yw rhoddi.
O! 'n awr, dedwyddach i ni,
A chwe rhwyddach yw rhoddi :
Hau'n helaeth, helaeth â hi,
Gwyn—fyd yn nef gawn fedi:
Rhoddi wna drysori sail,
A chodi goruwch adail.
Rhyw ddyn a wasgarodd dda,
Gai 'chwaneg o echwyna.
Pa fraint sy cymaint, os caf
Roi echwyn i'r Goruchaf?

Cyni'r Gweithiwr.
Mae y gwr yn ymguraw,
A'i dylwyth yn wyth neu naw:
Dan oer hin yn dwyn y rhaw,—mewn trymwaith;
Bu ganwaith heb giniaw.

Aml y mae yn teimlo min
Yr awel ar ei ewin;
A llwm yw ei gotwm, gwel,
Durfing i'w waed yw oerfel.
Noswylio yn iselaidd,
A'i fynwes yn bres oer braidd.
Ba helynt cael ei blant cu,
Oll, agos a llewygu?
Dwyn ei geiniog dan gwynaw
Rho'i angen un rhwng y naw.
Edrych yn y drych hwn dro,
Gyr galon graig i wylo:
Pob cell a llogell egyr,
A chloiau dorau a dyr.

Nodiadau