Prif Feirdd Eifionydd/Hynafiaid y Cymry

Prif Feirdd Eifionydd

gan Edward David Rowlands

Hynafiaid y Cymry.

COFFADWRIAETH ffraeth i hoff Frython—boed
O bwyll cynganeddion;
A chwilier achau haelion,
Gwelyau teg y wlad hon.

Gwyr enwog o wroniaid
Yn hannu o Gymru gaid;
Y dydd blin da oedd y blaid—o ddewrion
A mawrion Omeriaid.

Yn erbyn y gelyn gynt
Aml luyddion ymleddynt;
Dyrys hwyl o draws helynt—oedd ofid
Am ryddid ymroddynt.

Am ddewrwech fwynwech Fanon,
Omeres wiw, bu mawr son;
Buddug goeth, a byddai câd
O'i llywiad hi oll lewion.
Y fwynwiw gu fenyw gain
Tarfai olwg torf filain:
Dofwyd ag arswyd ei gwedd
Llid rhyfedd llewod Rhufain.

Cawr hoew ydoedd Caradog
Ap Bran lòn, ddwyfron ddifreg:
Nid ofnai ef na dwfn ŵg,
Na iau Rhufain na'i rhyfyg.

Arthur hyf a'i gleddyf glâs,
Dewr iawn bryd, a'i darian brês,
Diegwan oedd, dug yn is
Elyn dig, ffyrnig i'r ffôs:
Y Saeson â bron heb rus
Gyrrai draw i gwr y drŵs;
Ddiriaid oer fleiddiaid arw flys

Llew olwg oedd Llywelyn
I'r arth o Sais, Iorwerth syn;
Sawdwr sydyn
O fro i fryn.

Glandwr, glun dew
Gwladwr gloewdew
Gwnai ar Sais arwlais oerlew,
E eilliai flaidd hyll ei flew.

Bu o'r genedl wiwber gannoedd
Yn ymryson amryw oesoedd
A thrinoedd o uthr anian.
Y gormeswyr egr eu moesau,
Aflonyddent fil aneddau;
Caf lefau o'u cyflafan.

Harri'r Modur, gwych Benadur,
Neud o Tudur, a'n datodai
O afaelion y gwyr trawsion;
I fyw'n rhyddion ef a'n rhoddai.
Maeddodd goryn
Llwyd ei gopyn, llidiog epa;
Lladdodd Rhisiart,
Trwyn y llewpart torrai'n llipa.

Gyrrai Fonwyson gur i fynwesau
Lluyddion Rhisiart i'w lladd yn rhesau;
Wyr Owen Tudur, a ro'i i'n tadau
Deg lonyddwch, diogel aneddau;
Mwy o ryddid a mawreddau—cawsant,
Fe wawriodd gwelliant i fyrdd o'u gwallau.

Heblaw mwynhad o ryddid gwladawl
E ddrylliwyd barrau dorau durawl
Cur a chaddug gorchuddiawl;—cai'r werin
Roddiad mwy iesin, ryddid moesawl.

Gwelwyd adwedd i'n gwlad wywedig:
Duw a gododd o'r Diwygiedig
Amryw frodyr mawrfrydig;—gwladgarwyr
A da iachawdwyr nid ychydig.

Gwilym Salsbri, gwr o fawrfri,
Sydd i'w enwi a'i swydd uniawn.
E gaiff hir goffâd;
Gwir les gwyr ei wlad
Fu ei dueddiad a'i fâd wiwddawn.

Gwilym Morgan wiwlan eilwaith.
Hael ei fwriad a'i lafurwaith:
Drwy eu gofal i'w droi'n gyfiaith,
Gair yr Ion a geir ar unwaith.

E gaed doethion gyda hwythau,
A phur enwog offerynau
Parri drylen, pur hydr, olau,
A rhai eraill o'r rhyw orau.

Edmwnd Prys, felys fawliaith,—mae'n fuddiol
A hynod lesol ei hen dloswaith:
Salmau emynau mwyniaith—a gauodd:
E rywiog eiriodd ei ragorwaith.

Dwys gadarn oedd dysgeidiaeth y dynion
Fu eres union fawr wasanaeth;
A llyfr Duw o'u llafur daeth—drwy Gymru
Yn bur i deulu pawb o'r dalaeth.

Nodiadau