Telyn Dyfi/Yr Anrheithiedig

Telyn Dyfi

gan Daniel Silvan Evans

XX.
YR ANRHEITHIEDIG.

'Y mae eich gwlad yn anrheithiedig, eich dinasoedd wedi eu llosgi â than eich tir â
dieithriaid yn ei ysu yn eich gŵydd, ac wedi ei anrheithio fel ped ymchwelai estroniaid ef.'—Esa. i. 7.

MERCH Israel! galara, gyr allan dy gwynion;
Aeth dinas dy dadau yn anrhaith i'r estron:
Gwel, glesni dy dirion lannerchau edwinodd,
A Rhyfel ei edyn rhudd drostynt a daenodd.

Pa fodd y diwreiddiwyd dy dderw cadeiriog,
A chwyfent eu cangau mewn balchder mawreddog?
Y ffawydd irlaswedd a'r palmwydd nodadwy
Gwympasant yn llorwedd o flaen y rhyferthwy.

Gwywedig y gorwedd dy wigoedd cedrwyddin,
A phallodd ireiddiant y llwyni olewin;
Cynhauaf y grawnwin ni lona dy lanciau,
A chiliodd y dawnsiaw o fysg dy lancesau.

Dy erddi, prydferthach na'r meusydd Elysiain,
A duria gwydd-faeddod; a'th ddeildai engylain,
A wenent mor laswawr, crinedig oll ydynt,
Fel grug y diffaethwch o flaen y toredwynt.

Na myrt nac eurlwyni ni wychant dy ddolydd,
Ond dinystr a doa dy frodir ysplennydd;
Y ŵyll a orphwysa o fewn dy balasau,
A chysgu mae Difrod ar adfail dy gaerau.

Dy adar ni chlywir yn odli hyfrydwch,
A llais telynorion a drowyd yn dristwch:
A heddyw pa le mae'r gwyryfon a oeddent
Mor dlosgain a gwridawg a'r blodau a blethent?

Dy Deml a ymollwng yn llwydwedd ac unig;
Dy dŷ a adawyd i ti'n annhrefedig:
Y llwynog ar hyd dy heolydd a uda,
A'r buri ar weddill y cledd a loddesta.

Galara! goleuni IEHOFAH ymadodd,
A dyddiol nos drosot ei lleni amledodd;
Y fflam oedd mor rhuddgoch, ni ddyrch o'th allorau,
Diflannodd dy degwch, edwinodd dy flodau.

Aeth manon y ddaiar yn anghyfanneddle,
A'i chyssegri gywion yr estrys yn drigle:
Gan law yr yspeilydd dy wlad a anrheithiwyd,
A'th blant i estroniaid yn gaethion a werthwyd.

Y rhiniau a chwarient o'th amgylch, a ffoisant,
Gweledion darogan dy feirdd a beidiasant;
Dy gwpan a lanwyd i fyny o chwerwon,
A thithau a yfaist ei erchyll waddodion.

Ar anterth yr hafddydd dy haul a fachludodd;
Fel cwmwl boreuddydd dy fawredd a giliodd;
Distawrwydd a hulia dy eang wastadedd,
A Dial a chwardda ar olion Creulonedd.

Byddinawl fanerau ni welir yn chwyfaw
O flaen dy byrth mwyach, nac arfau'n disgleiriaw;
Oddi wrthynt enciliodd grymusder y cedyrn,
Y darian a ddrylliwyd, a phallodd yr udgyrn.

Galara! clyw ddolef alaethus y gweddwon
Uch maes y gelanedd, lle huna eu meirwon:
Y fam byth ni wela ei mab yn dychwelyd,
A'r wyryf yn ofer ddisgwylia ei hanwylyd.

Y tyrau, a ddyrchent eu penau mawrhydig,
Sydd heddyw yn garnedd dan draed yn fathredig;
Ym mangre Llawenydd gwnaeth Tristwch ei drigfan,
A baner Marwolaeth sydd yno'n cyhwfan.

Dy rwysgawg deyrnwialen mewn dirmyg a ddygwyd,
Gan allu'r Cenelddyn dy orsedd a dreisiwyd;
Dy dlysion nid ydynt, dy emau ni lathrant,
Yr aur a dywyllodd!—pa le mae'r gogoniant?

Hon wedd ni'th anghofid, pan drwy ffyrdd yr eigion
Wrth lewyrch nef-lygorn tywysid dy feibion,-
I'th borthi pan ddafnai y gwlithoedd neithderin,
A ffrydiai y dyfroedd o'r creigiau callestrin.

Tan nodded angylion gynt buodd dy furiau;
A duwiau lu gadwent ar Sion noswyliau;
A Chedron balmwyddawg a chwyddai'r awelon,
Ym min y cyflychwyr, ag odlau nefolion.

Bu amser, pan iti gan ddynawl acenion
Yr haul a ohiriai ei danllyd olwynion;
A'r lloer, yn wâr ufudd, y llef a erglywai,
A rhawd ei char gwelw ar unwaith a safai.

Anadlai dy ddyffryn ei berion boreuol,
A'r rhoslwyn yn Saron a wridai yn siriol;
Pelydron yr heulwen gorelwent yn weisgi,
Wrth alaw yr adar, ar ddwyfron y lili.

Ond-eto dy lwysion werddonau a wridant,
A'th fryniau gan flodau anedwin a darddant;
Ol difrod ni welir, ac Eden o newydd,
Ag iriant tragwyddol, addurna dy feusydd.

Nodiadau