Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion/Jones, John, Maesygarnedd

← Humphreys, Richard, Dyffryn

Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion)

Jones, David, Felinganol →

JONES, JOHN, milwriad yn myddin Cromwell, ydoedd fab i foneddwr tirion, ac yn hanu o deulu henafol. Ei dad ydoedd Thomas ab John, neu Jones, o Faesgarnedd, ger Drws Ardudwy, i yn Meirion, a'i fam ydoedd Ellen, merch i Robert Wynn ab Ifan, Ysw., o Daltreuddyn, yn yr un gymydogaeth. Mewn hen lyfr prin iawn, yn cynwys hanes y teyrnleiddiaid, dywedir ei ddanfon i Lundain i ddysgu rhyw gelfyddyd, eithr efe a aeth yn was i wr boneddig, ac oddiwrth hwnw at Syr Thomas Middleton, arglwydd faer Llundain, yn ngwasanaeth yr hwn y parhaodd am lawer o flynyddau. Ar doriad allan y rhyfel cartrefol ymunodd â byddin y Senedd, a chafodd gadbeniaeth ar y gwŷr traed, ac o hyny dyrchafwyd ef yn gyflym i fod yn filwriad (colonel). Darfu i fywiogrwydd ei weithrediadau ei argymell yn fuan i sylw a ffafr Cromwell, gan yr hwn y perchid ef yn fawr, ac ymddiriedwyd iddo amryw wasanaethau pwysig. Penodwyd ef yn un o. ddirprwywyr y Senedd i lywodraethu yr Iwerddon. Y swydd hon, meddir, a gyflawnodd mewn trais a gormes,"gan erlid y sawl a wahaniaethent mewn egwyddor oddiwrtho ef, gan adgodi hen gyfreithiau parth darllaw diodydd, gorthrymu pob tŷ yn Nublin ag oedd yn gwerthu diod, ac ni chaniatai i neb lanw swydd gyhoeddus os gwelid ef yn myned i dafarndy, fel yr oedd myned i ddioty neu eglwys reolaidd yn bechodau yr un mor beryglus a chosbadwy yn ei olwg. Wedi dychwelyd o'r Iwerddon efe a briododd Jane, chwaer Cromwell, a gweddw Roger Whitstone, Ysw., a phenodwyd ef, gan ei frawd-yn-nghyfraith, yn aelod o Dŷ yr Arglwyddi. Pan ddychwelodd Siarl II., a chymeryd meddiant o'r orsedd, y Milwriad Jones, gydag eraill, a wysiwyd o flaen y llys cyfreithiol am y rhan a gymerasai yn nghondemniad y brenin Siarl I., pryd y cafwyd ef yn euog, ac efe a ddienyddiwyd Hydref 17, 1660.—(Wms. Em Welsh.)