PENNOD II.
Y DIWYGIAD PROTESTANAIDD.
BELLACH, yr ydym yn dod i wyddfod arwr y Diwygiad Protestanaidd,―y mynach a ysgydwodd y byd:—
MARTIN LUTHER.
Ganwyd ef yn Eisleben, Gogledd Germani, yn y flwyddyn 1483. Mwnwr cyffredin oedd ei dad, ac un o ferched llafur oedd ei fam. Ond nid yw dynion mawr, na meddyliau mawr, i gael eu barnu yn ol maint y cryd fyddo yn eu siglo. Hanes pruddaidd ydyw hanes boreuddydd Luther. Oni bae am yr ystor o hoender oedd yn ei natur, buasai wedi ei lethu gan anfanteision ei sefyllfa. Ond yr oedd ei galon ef, fel ffynon mewn dôl, yn bwrlymu allan ddedwyddwch di-drai. Breuddwyd ei dad oedd gwneyd Martin yn gyfreithiwr. Ymwadodd â llawer o gysuron er mwyn ceisio dwyn ei fwriad i ben. Ond cafodd ei arfaeth ei chwalu gan arfaeth uwch. Rhoddwyd iddo y fraint o fagu gwaredydd i'w wlad, ond nid drwy borth y gyfraith yr oedd yr ymwared i ddod. Aeth Luther o'i wirfodd i fonachlog Erfürt. Ni fu neb yn gwisgo clôg mynach gydag amcan mwy pur. Yr ydoedd o ddifrif. Ceisiai dangnefedd i'w galon, mewn defodau a phenyd, ond yn gwbl ofer. Un dydd, daeth mynach oedranus heibio, a sibrydodd y gair hwnw yn ei glust:—"Y cyfiawn a fydd byw drwy ei ffydd." Disgynodd fel hedyn i ddaear fras. Yr oedd nerth bywyd ynddo; ie, yr oedd y Diwygiad Protestanaidd yn gorwedd yn yr hedyn a ddisgynodd megis ar ddamwain i ddaear meddwl Martin Luther.
