Gwelodd lwybr pob haul a seren, pob ffrydlif fach ac afon fawr, pob awel a phob cwmwl, yn cyfeirio i'r Ddinas lle mae holl ffyrdd y cread yn cyd—gyfarfod. Gwelodd
Gwelodd "feddyliau am y nefoedd" wedi eu hau fel goleuni'r wawrddydd ar dir a môr, ar lwybrau'r mellt a gorphwysfanau'r eryr, ar losg—feydd yr anial a gwyrddlesni tawel y goedwig.
Pennod 15.
Dwy ffrwd yn tarddu o'r un ffynon ydyw tynerwch ac arabedd—dagrau a gweniadau. Ar y deigryn dyfnaf y mae pelydrau araf o lawenydd yn sobr ddisgleirio; ac ar y wên fwyaf heulog y mae lleithder dagrau yn lled-aros. Gellid disgwyl, gan hyny, i'r bardd tyner fod yn fardd ffraeth; i'r telynor sydd yn ein dysgu i wylo ein dysgu hefyd i chwerthin. Dichon, beth bynag, i'r ffrwd o dynerwch fod yn gryfach ac yn loywach na'r ffrwd o arabedd: neu gall yr arabedd fod yn fwy bywiog na'r tynerwch. Gan fod y ddwy ffrwd yn ffrydiau cyfansawdd—yn gynyrch amryw gyneddfau a theimladau—y maent yn cyfnewid yn fuan o dan gyfnewidiad amgylch—iadau. Y ffrwd sydd heddyw yn rhedeg yn gul a blinedig yn sychder haf, fydd yfory yn llifo dros ei cheulanau gan y cawodydd taranau.
Fynychaf y mae arabedd Ceiriog yn ymddangos. ar ddull "ffraethineb Gwyddelig:" dweyd pethau hollol afresymol yn hollol naturiol. I egluro yr hyn olygir, cymerer yr engreiphtiau hyn; yr un gyntaf yn rhoddi teimlad y bardd mewn " gwely o Gymru:"—
Mewn gwely a gefais gan mam,
Dych'mygaf fy hunan yn cysgu;
Ond wed'yn fe drof ar fy nghefn,
Ac yna mi fyddaf yn Nghymru.
