ôl, yr oedd y gwaith yn mynd yn well o lawer ac yn rhoi chwara' teg i'r rhai heb fod yn . . . y . . . perthyn i'r Undeb."
Teimlai Edward Ifans yn rhy luddedig i ddadlau yr oedd yr olwg a welsai ar wyneb llwyd Martha yn ing yn ei feddwl.
"Gyda phob . . . y . . . dyledus barch i chi, Edward Ifans, ond 'wela' i ddim i'r . . . y . . . cyfarfodydd yma ar nos Sadwrn wneud dim ond . . . y . . . chwerwi teimlada'. 'Faint gwell ydach chi wrth gael hwyl mewn terma' ffôl fel punt-y-gynffon' a phetha' tebyg? Mi wyddoch yn iawn mai. y . . . ysbryd haelionus yr oruchwyliaeth oedd tu ôl i'r anrheg. 'Roedd y gweithwyr, ar ôl misoedd hir o streic, yn edrych mor . . . y . . . dena' a newynog, a chalon dyner a roes y . . . bunt i bob un ohonyn' nhw, yn wir yn wir i chi. A phetai'r dynion yn dychwelyd i'r chwarel, yn lle segura'n ystyfnig fel hyn, fe wrandawem yn. . . y . . . ofalus ar y cwynion y mae . . . y . . . cymaint o sôn amdanyn' nhw."
Tawodd, gan wylio wyneb ei gydymaith. Safent yn awr o flaen "Gwynfa," ac edrychodd y chwarelwr tua'r tŷ. Mor dawel, mor wag, ydoedd! Yr oedd mor ddi-sŵn â'r drws nesaf, lle'r oedd Idris a Kate a'u plant yn llawn chwerthin gynt! Heb Megan, heb Dan, heb Llew, heb Gwyn. Daeth tristwch a lludded mawr trosto.
"Ac yr oeddach chi, Edward Ifans, yn . . . y . . . ennill cyflog reit dda ym Mhonc Victoria, ond oeddach? A'ch teulu bach yn un o'r rhai . . . y . . . hapusaf yn Llechfaen 'ma. Yr ydw' i'n . . . y . . . falch fod eich brawd John wedi. . . y. . . gweld y goleuni o'r diwedd. Gresyn na fasa'r bachgen sy gynnoch chi ar y môr yn dŵad yn 'i ôl. Hogyn da, hogyn da iawn. Ond wrth gwrs, mi fydd hi'n anodd . . . y . . . bron yn amhosibl . . . inni 'i gymryd o'n ôl i'r chwarel os bydd o'n . . . y . . . oedi lawer yn hwy. Mi fydd 'i gyhyra' fo wedi anystwytho gormod i . . . y . . . wneud chwarelwr medrus, on' fyddan'?
Ai bygythiad oedd y geiriau? A'r llais mor fwyn a charedig, dewin yn unig a wyddai. Syllodd llygaid Edward Ifans tua ffenestr y llofft lle cysgai Llew a Gwyn hanner blwyddyn ynghynt, a throes ei ludded a'i dristwch yn nerth sydyn.
Oeddan, yr oeddan ni'n deulu hapus," meddai."Ond wrth wraidd yr hapusrwydd yr oedd ofn, fel pryfyn yn cnoi yng nghanol ein meddwl ni. Ac mi frwydrwn i fyw ein bywyd yn rhydd o'r ofn hwnnw."
