TABERNACLE
CAERGYBI.
YSGRIFENWYD sylwedd yr hyn a ganlyn o hanes yr achos Annibynol yn Nghaergybi, o'i ddechreuad hyd y flwyddyn 1822, gan un John Davies, yr hwn a symudodd i'r dref hon i fyw, Mawrth 21, 1817. Yr oedd cyn hyny, yn aelod o eglwys y Parch. Benjamin Jones, Pwllheli. Dywed Mr. Davies, "yn nechreu Mehefin 1817, daeth y Parch. Owen Thomas, Carrog, a'r Parch. David Beynon, dau o weinidogion y sir i ymweled a Chaergybi ar neges bersonol. Canfyddais hwy yn myned ar hyd yr heol, ac aethum atynt, a gwahoddais hwy i fy nhŷ. Yn y man cymhellais hwy i bregethu i'r bobl cyn ymadael o'r dref. Addawsant wneyd, a chafwyd benthyg addoldy y Bedyddwyr i'r perwyl. Taenwyd y gair drwy y dref, fod dau o weinidogion yr Annibynwyr i bregethu yno nos dranoeth, a chafwyd cynulleidfa liosog i wrandaw. Y dydd canlynol, cyn ymadael gwnaethom gynygiad i geisio ffurfio achos yn y dref. Anogwyd fi gan y brodyr i ymofyn am le cyfleus i bregethu ynddo. Cyn hir, cefais hanes lle felly, ystafell ydoedd yn mesur 29 o droedfeddi wrth 20, yr hon a fuasai yn chwareudy, ac yn ysgoldy, ond yn awr yn wag. Gelwid hi "y parlyrau," am mai dau barlwr wedi eu gwneud yn un oedd. Anfonais lythyr at y Parch. Owen Thomas, i'w hysbysu o'r peth. Yn y cyfamser cynelid cyfarfod misol yn yr ynys, ac aeth Mr. Thomas i'r cyfarfod a'r llythyr gydag ef. Gwnaeth ei gynwysiad yn hysbys i'r brodyr oeddynt yn bresenol, ac wedi ystyried yr achos, penderfynwyd ar fod y Parch. D. Beynon i ddyfod i edrych y lle. Gwelodd Mr, Beynon fod yr adeilad yn hynod o adfeiliedig. "Yr oedd darnau o waelod y drws (meddai) wedi syrthio yn bydredig ymaith, yr holl ffenestri yn ddrylliedig, a'r tô mor dyllog fel na buasai yn bosibl aros yn yr adeilad ar gawod o wlaw. Er y cyfan, wrth weled y fath shell gref, ac eang, meddyliais y gallesid ei wneud yn lle cyfleus am dymor o leiaf. Aethum at yr hen foneddiges a'i perchenogai, ac wedi bir siarad, cydsyniodd a'm cais, a gorchymynodd y forwyn i estyn agoriad y "theatre" i mi. Taflodd ef ar y bwrdd, a theflais inau fy swllt yn ernes iddi, a'm calon yn bur lawen am i'r Arglwydd ei thueddu i roddi i ni ein dymuniad. Trefn y cymeriad oedd, fod i ni fyned i'r draul o adgyweirio yr adeilad, a thalu £5 o ardreth blynyddol am dani. Aethum a hysbysrwydd o hyn i'r cyfarfod misol cyntaf ar ol gwneyd y cytundeb, ac amlygodd pawb eu cymeradwyaeth o'r hyn a wnaed."
