Gyda'r Hen Feirdd.
[Yn ystod hirddydd haf, byddis yn dewis cael seigiau ysgafn, blasus, a chyfnewidiadau aml. Felly, detholaf, yn hollol yn ol fy ffansi,-ychydig friwsion o goginiaeth yr hen feirdd,- allan o'm llyfryn llogell. Y maent wedi cael eu casglu o bryd i bryd, o ran cymyraeth ddifyr, o hen lawysgrifau melynion, o hen almanaciau llwydion, ac o wahanol ffynhonellau eraill. Hyderaf y caiff rhywun arall fwynhad wrth eu darllen, o dan gysgod derwen yn y waen, ar foncyff pren mawnog yn y mynydd, ar fin y ffrydlif yn y ceunant, neu ar ei gadair esmwyth yn ei barlwr yn y dref. Gwir Gymro a garo gerdd."
I. Y Gafod Ddrwg yn 1542. Mil a hanner, llownder llu,-dwy a deugain,― (Da y gwn ced Iesu,) Pan fu y Gafawd, ddyddbrawd ddu, Y drwg amrwst drwy Gymru. II. Y Deg Gorchymyn. Arfer o bump, rhif aur borth, Ymogel y saith, magl swrth, A gwna'r deg yn di-warth, A dos i Nef,-dewis nerth. Pwy? RHYS CAIN.* III. Amddiffyniad, wedi i un haeru fy mod yn eilun-addolwr, ar ol imi ddarlunio "Croes Crist." Yr anuwiol ffol a ffy,-poen alaeth, Pan welo lun Iesu; Llunied ef, os gwell hynny, Llun diawl ymhob lle'n ei dŷ. RHYS CAIN.+ IV. Arwyddion y Tywydd, oddiwrth liw y lleuad newydd. Gwylied bawb, bob gwlad y boch, Y lloer lâs, y llawr a wlych; Llawer o'r gwynt yw'r lloer goch, Lloer wen ydyw'r seren sych. WM. CYNWAL. Yn ei flodau o 1560 hyd 1600. cywyddol ag Edmwnd Prys. V. Cyngor rhag enllibio. Ymladdwr Ymogelwch, gwyliwch goelio-un chwedl, Na chodi mawr gyffro; Profwch oes neb yn prwfio, Neu llunio bai lle ni bo. SION TUDUR.+ VI. Cyngor rhag sathru llysiau y ddaear. Sethrir, dirmygir drem agwedd―llysiau Lluosog anrhydedd; Eisieu gwybod, wiwglodd wedd, Mewn tir hên maint eu rhinwedd. SION TUDUR, O WIGFAIR.
- Yn ei flodau tua 1580.
+Yr oedd yn fedrus am arlunio. 0 Wigfair, ger Llanelwy. Bu farw yn 1602. far ac ysr rh Arall.
Rhinweddau llysiau a'u llun,-a'u graddau, A'u gwreiddiau, a'u sygun, Pe gwypai, ni roddai yr un Drwy'r deyrnas ei droed arnyn.
LEWIS AP EDWARD.*
VII. Byw yn uniawn. Di-falchder arfer yw'r yrfa-uniawn I ennill y rhedfa; Difalch fydd pob defnydd da :- Duw i ry-falch rydd drofa. SIMWNT FYCHAN.+
VIII. Cais Dduwiolder. Cais dduwiolder per heb ball,-naws anial, A synwyr i ddeall; A thi a gei ni thy' gwall I'th euraw pobpeth arall. GUTO'R GLYN (?). +
IX. Brenhinbren y Ganllwyd.
Brenhinbren, brithlen berthlwyd,-a mêsbren,- Grymusbraff y'th roddwyd; Purion tw', gwych bren teg wyd- Trigeinllath tŵr y Ganllwyd.
SION DAFYDD LAS. §
X. Y Sigl Faen Mawr.\\ Ai hwn yw'r Maen, graen gryn:--llwydwyn, Rhwng Lledr a Machno? Fe eill dyn unig ei siglo, Ni choda'n fil a chwe' dyn fo. WM. CYNWAL.
- Yn ei flodau tua 1568.
+ Trigiannai yn Llanelidan, sir Ddinbych. Bu farw Ebrill 5ed, 1606.
Yn ei flodau tua 1540.
§ Bardd teulu i'r Cyrnol Vaughan, o Nannau, ac un parodi yfed cwrw a gwau cynghaneddion ysmala. Yn ei flodau o tua 1650 hyd 1690.
A yw y maen hynod hwn i'w weled yn awr rhwng Pen Machno a Betws y Coed?
