Neidio i'r cynnwys

Tudalen:Madam Wen.djvu/69

Oddi ar Wicidestun
Gwirwyd y dudalen hon

Ni wyddai neb beth i'w wneud yn wyneb y fath orchymyn. "Dyma

"Dyma ddywed hi!" llefai Hywel Rhisiart, "Mae'n ddrwg gan Madam Wen am eich colled chwi, ond y mae gwaeth wedi digwydd i'ch cymydog. A dyma i chwi swm bychan o iawn.'

Ple mae'r dynion?" gwaeddai Hywel, cyn bod y gwrandawyr wedi hanner deall ystyr cenadwri Madam Wen. "Brysiwch! Rhedwch! "

Dechreuwyd rhedeg yma a rhedeg acw, y naill ar draws y llall, i mewn ac allan, mewn ffwdan a thwrf, a meddyliodd y rhai mwyaf ofnus bod Madam Wen a'i mintai wrth y drws y munud hwnnw.


Ond cyn hir daeth Hywel Rhisiart a'i dylwyth i ddeall sut yr oedd pethau. Daethant i ddeall pa mor ddistaw ac mor llwyr yr oedd arglwyddes yr ogof wedi gwneud ei gwaith. Yr oedd y gwartheg bob un wedi myned o'r beudai, a'r eidionau o'r cytiau pesgi; y ceffylau gorau wedi diflannu o'r ystablau, a'r glawogydd wedi dileu ôl eu traed ar y buarth. yn ddigon eangfrydig i wneud esgus drosto, yr unig dir y gwneid hynny arno fyddai mai hen lanc oedd Twm yn byw ei hunan, ac yn ddigon naturiol heb ganddo nac amser nac awydd i fod yn groesawus.

Cadwai'r dyn bach ei gyfrinach mor hynod o glos fel na wyddai neb yn yr ardal beth oedd yn mynd ymlaen o dan gronglwyd ei dŷ. Hynny ydyw, ni wyddai neb ond y rhai y perthynai iddynt wybod,—Madam Wen a rhyw dri neu bedwar arall—ac yr oedd gwybod y rhai hynny fel y bedd, yn cymryd i mewn heb roddi dim allan. Damwain ac aflwydd oedd i un na pherthynai iddi wybod gael cip un noson ar ddirgelwch Pen y Bont. Fel hyn y bu hynny.

Yr oedd gan Margiad y Crydd haid o hwyaid, ac er bod llawn filltir o'r afon yn nes i'r cartref at eu gwasanaeth, ni thalai dim ganddynt ond llwydo'r dŵr beunydd yn y pyllau uwch Pen y Bont. Gwyddai Margiad yn burion am y gwendid yma yn yr hwyaid. Yr oedd Twm wedi dywedyd wrthi amdano fwy na dwywaith na theirgwaith mewn geiriau braidd yn egr. Ond nid oedd hynny'n tycio. O'r diwedd, wedi diflasu, cymerodd Twm y gyfraith yn ei law ei hun, a gwnaeth garcharorion o'r troseddwyr yng nghytiau'r gwyddau yng nghrombil y clawdd o flaen ei dŷ. Fel y disgwyliai, daeth Margiad heibio toc, a mawr fu'r taranu a'r tafodi. Ni ddywedodd Twm ddim gair, ond cafodd yr hwyaid eu rhyddid, ac yntau lonydd am dridiau neu bedwar. Ond un prynhawn collodd Margiad ei da eilwaith, ac ar unwaith cyfeiriodd ei thraed am Ben y Bont, gan chwythu bygythion bob cam o'r ffordd. Pan ddaeth at y tŷ yr oedd y drws yn gaeëdig, a chytiau'r gwyddau yn weigion bob un. Wrth weled hynny trawodd i feddwl drwgdybus Margiad fod y llechgi gan Twm wedi cau yr hwyaid yn y tŷ. Yn llawn o'r syniad hwnnw aeth at y ffenestr i edrych a oedd rhywbeth i'w weld y tu mewn.

Nid oedd yno yr arwydd lleiaf fod yr hwyaid i mewn, ond yr oedd Twm wrth ryw orchwyl o bwys olau'r canhwyllau gwelid ôl ei dwylo hithau yma ac acw o fewn y tŷ. Prin nad oedd hi wedi chwerthin yn braf wrth weled y canhwyllau yn olau mor hwylus. Ond sut y daeth hi o hyd i gêlfan neilltuol Hywel Rhisiart ei hun? Nid swm bychan oedd i'w gael yn y fan honno, gellid bod yn siwr. Arswydai Betsi Rhisiart wrth feddwl i Fadam Wen fod mor agos i'r ystafell lle'r eisteddai hi mewn unigedd a chryndod.

Yr oedd colled Hywel Rhisiart yn fawr, a chafodd ef a'r wraig a milwr Presaddfed oriau'r noson honno i'w hail-gyfrif ac i wrando ar yr un pryd ar sŵn y corwyntoedd yn dryllio canghennau coed o amgylch Pant y Gwehydd; ac yng nghreigiau'r Ynys Wyllt, heb fod ymhell iawn, yr oedd trychineb arall ar dro, oherwydd yr un corwyntoedd.

Ystorm arswydus a welwyd y noson honno. Nid oedd preswylwyr glannau'r môr yn cofio ei thebyg ers llawer blwyddyn. Gwynt nerthol, glaw a thywyllwch fel y fagddu, a'r môr yn lluchio trochion enfawr ymhell