Gwnaeth y ddwy damaid o swper imi, a chefais, yr un pryd, hanes hwn-a-hwn yn trio cael y peth-a'r-peth am swllt yn lle deunaw, a hon-a-hon yn ysgubo i mewn "fel rhyw long hwylia' fawr,"chwedl Ella, ac yn methu gweld dim yn ddigon da i'w thŷ hi. Ond yr oedd yn dda gennyf weld Ella a'i mam yn mynd a'm gadael gyda'm hatgofion. Bu'r atgofion hynny yn tyrru o'm cwmpas drwy'r dydd.
Rhyfedd mor fyw y geill pethau meirwon fod yn eich meddwl! Heddiw yr oedd pob dodrefnyn a phob rhyw addurn y bu pobl yn eu prynu yn troi'n dalpiau o atgofìon pan edrychwn arnynt. Y prynhawn yma, er enghraifft, tynnodd Leusa Morgan y ei tsieni oddi ar silff-ben-tân y parlwr a'i ddwyn ataf i holi ei bris. Dynes fawr, flêr, ydyw Leusa, a'i gŵr, Owen Morgan — 'Now Cychod,' fel y gelwir ef yn gyffredin — yn ennill bywoliaeth go ansicr trwy gadw cychod i'w hurio ar y llyn.
"'Faint ydi hwn, John Davies?" gofynnodd.
"Swllt," ebe Meri Ifans ar unwaith.
"Piti fod crac ynddo fo, 'ntê?" meddai Leusa.
"O, chwe chiniog, 'ta," ebe Meri Ifans.
A daeth imi ddarlun ohonof fy hun yn hogyn claf o'r frech wen, a'm mam wedi cynnau tân yn y parlwr un diwrnod. Blinaswn ar eistedd wrth y ffenestr yn gwylio'r bobl a âi heibio; blinaswn hefyd ar chwarae â'r teganau hynny a oedd yn blith draphlith hyd y llawr o flaen y tân. Ymysg y teganau hynny yr oedd llygoden fach o rwber, a honno'n gwichian wrth i chwi ei gwasgu. Dechreuais geisio deffro'r ci tsieni trwy wasgu'r llygoden yn ymyl ei drwyn. Ond ni chymerai ef yr un sylw, ac nid oedd dim i'w wneud ond ei wthio'n araf deg ar hyd min y silff-ben-tân ag un llaw a dal y llygoden wichlyd o'i flaen â'r llaw arall. Llthrai'r ci'n ddigon difater hyd flaen y silff, ac yna rhoddai naid sydyn i ddychryn y llygoden a'i gyrru ymaith yn gyffro ac yn wichian i gyd. Ar un o'r rhuthriadau hyn y troes y ci ar ei ochr a syrthio'n llipa i lawr i'r ffender. Oes, y mae crac ynddo, Leusa Morgan, ac y mae'n syndod na falwyd ef yn dipiau y diwrnod hwnnw.
Ond yr hen harmoniym sydd fwyaf yn fy meddwl heno. Y mae'r mur gyferbyn â mi yn edrych yn rhyfedd hebddi, er i Meri Ifans osod bwrdd bach i gymryd ei lle o dan y cloc.
