NICANDER.
"Eifion grand a Nicander
Eu cof da saif tra cyfyd ser."
—Eben Fardd.
DYMA i chwi un yn rhagor o gewri Eifionydd. Saif enw Morris Williams, M.A. (Nicander), yn uchel ymysg enwogion y fro hon.
Cewch yn ei hanes ddarlun o un o fechgyn eich gwlad ddringodd i glod ac anrhydedd ym myd addysg, er gwaethaf tlodi ac anfanteision.
Ganwyd ef yn y flwyddyn 1809; gwelwch felly fod Eben Fardd ryw saith mlynedd yn hŷn nag ef.
Ei gartref pan yn blentyn oedd y Gaety, yn agos i Bentyrch Isaf, plwyf Llangybi.
Yr oedd yn nai fab chwaer i'r enwog Pedr Fardd; felly nid rhyfedd i'r awen ddatblygu ynddo yntau.
Ar ol iddo adael yr ysgol ddydd, anfonwyd ef i ddysgu gwaith saer coed. Ond nid oedd ei fryd ar y gwaith yma. Gwyddoch yn dda mor annifyr yw ceisio dysgu rhyw waith nad oes gennych unrhyw bleser ynddo.
Daliai Morris Williams, y saer ieuanc, ar bob cyfle gâi i ddarllen. Gyda'i lyfr y byddai o hyd, a meddyliai ei feistr na ddelai daioni byth ohono,—fel saer coed beth bynnag.
Yn Ysgol Farddol Eifionydd y dysgodd farddoni, gyda Dewi Wyn ac Ellis Owen, Cefn y Meysydd. Yr oedd Eben Fardd yn aelod o'r ysgol honno yr un adeg, a dywed hanes un cyfarfod fel hyn:—
"Wedi i mi ddarllen yr anerchiad yn lled swil a chrynedig, dyma alwad ar Morris Williams i draddodi ei araith, ag i fyny ag ef mewn munud wrth y tân, yn llefnyn gwridgoch pur hyderus, a thraethodd ei gyfarchiad yn dra llithrig a boddhaol; hwn a ddaeth ymhen amser yn Nicander y Cymry."
