Neidio i'r cynnwys

Tudalen:Telyn Dyfi.djvu/66

Oddi ar Wicidestun
Prawfddarllenwyd y dudalen hon

XIX. Pe boddlonid ar gymmeryd yr hanes Ysgrythyrol yn ei hystyr syml ac eglur, ni byddai nemawr o wahaniaeth barn am dynged Merch Iephthah.

XXII.—Camargraff yw 'Cân Blygain' yn lle 'Cân Bylgain'. Pylgain neu pylgaint (o'r Lladin pulli cantus =gallicantus, sef caniad y ceiliog) yw y ffurf hynaf a chywiraf, a'r dull arferedig ar lafar gwlad y pryd hwn yn y rhan fwyaf o Ddeheubarth. Ceir y ddwy ffurf yng Ngeiriadur y Dr. Davies, ond i pylgain y rhoddir y flaenoriaeth. Y mae plygaint a plygain hefyd yn hen ddulliau; a cheir y blaenaf ('plegeint') yn Llyfr Ancr, a ysgrifenwyd yn y flwyddyn 1346. Plygain hefyd a geir yn yr argraffiad cyntaf o'r Llyfr Gweddi Gyffredin (1567), a'r holl argraffiadau o hyny hyd heddyw. Y ffurf yn y Llyfr Du o Gaerfyrddin (un o'r llawysgifau Cymreig hynaf) ydyw pilgeint.

Ni cheuntoste pader na philgeint na gosper.

—Llyfr Du Caerfyrddin.

O dechreu nos hyt deweint
Duhunaf wylaf bylgeint.
—Llyfr Coch Hergest.

Ac yn hynny eissoes kynn hanner nos kyscu a wnaeth pawp o honunt. a thu ar pylgein deffroi. —Mabinogion.

Yna y boredyd wedy ryuot y brawt yn glutwediaw y drindawt wedy plegeint y brodyr yny vu dyd.—Cyssegrlan Fuchedd (Llyfr Ancr).

Yna y boreudhydh wety bot y brawt yn glut wedhiaw y drintawt wedy pylgain y brodur yny vu dhydh.—Ymborth yr Enaid (Ysgriflyfr Hengwrt).

Kein awen gan auel bylgeint.
Pylgeineu radeu am rodir.
—Cynddelw.

Pylgain y darllain deir-llith.
—Dafydd ab Gwilym.