fel yr iachawdwriaeth, yn llefaru yn eu hiaith: "Eto y mae lle."
Nis gallwn olrhain hanes y gwas hwn i Iesu Grist yn mhellach. Blinid ef y rhan olaf o'i oes gan hunglwyf (lethargy) trwm, yn peri cwsg annaturiol, fel nad oedd braidd yn bosibl ei ddeffroi o hono. Cafodd ymosodiad trwm ganddo yn y flwyddyn 1832, a thrachefn yn niwedd y flwyddyn 1835; ar yr achlysuron hyn gwaedid ef yn helaeth, yn unol âg arferiad y dyddiau hyny, ond er y gwnelai y lancet les iddo am ychydig, nid annhebyg ei bod yn gwneyd niwed i'w gyfansoddiad. Tua diwedd y flwyddyn 1836, teimlai yn bur iach, aeth i Gymdeithasfa Dolgellau, yn mis Medi, ac yr oedd yn bresenol yn Nghymdeithasfa Crughywel, Sir Frycheiniog, Hydref 25 a'r 26. Ond nid oedd yn teimlo gystal ddechreu y flwyddyn ganlynol. Dechreu mis Mawrth aeth, yn unol â phenodiad y Cyfarfod Misol, i ymweled âg eglwysi rhan isaf Sir Aberteifi. Ond yn nghymydogaeth Twrgwyn teimlai ei hun yn gwanhau; barnodd ef a'i gyfaill nad doeth iddynt fyned yn y blaen yn mhellach, a dychwelyd i Dregaron a wnaethant; efe yn bur llesg, ond a'i feddwl mewn tangnefedd perffaith. Aeth i'w wely, ac ymddangosai fel yn cysgu yn naturiol ac esmwyth. Tua chwech o'r gloch, boreu dranoeth, deffrowyd ef trwy gryn drafferth i roddi meddyginiaeth iddo. Syrthiodd yn fuan eilwaith i gwsg trwm. Pan aed, yn mhen tua dwy awr drachefn, at ei wely, ymddangosai wedi cyfnewid yn fawr, ac yr oedd rhyw ddyeithrwch rhyfedd yn ei wedd. Yn mhen tua chwarter awr ehedodd ei yspryd ymaith i wlad yr iechyd tragywyddol. Yr oedd hyn foreu dydd Iau, Mawrth 9, 1837, pan nad oedd ond ychydig dros bymtheg-mlwydd-a-deugain. Y dydd Mawrth canlynol cymerwyd ei gorph yn gyntaf i'r capel, lle y pregethodd y Parchn. John Jones, Llanbedr, oddiwrth 2 Sam. iii. 38; ac Evan Evans, Aberffrwd, oddiwrth 2 Tim. i. 10. Yna, yn nghanol galar nas gwelwyd yn fynych ei gyffelyb, gosodwyd ef i orwedd yn mynwent Tregaron.
Y PARCH. EBENEZER RICHARD,
Yr hwn a fu farw Mawrth 9fed, 1837, yn 56 oed.
Y Gareg hon
A godwyd gan ei deulu a'i gyfeillion,
Nid i adrifo rhinweddau y marw, nac ychwaith i
gyhoeddi ei galar hwy am dano,-canys, "y
galon sydd yn gwybod chwerwder ei henaid ei
hun: a'r dieithr ni bydd gyfranog o'i
llawenydd hi," (Diar. 14, 10) ond fel arwydd
o'u cydnabyddiaeth o ras Duw yn y gwas
ffyddlon, yr hwn,
Y mae ei glod trwy yr holl eglwysi.
Anrhegwyd ef yn helaeth iawn
A'r holl ddoniau dewisol sy'n prydferthu
Dyn, Cristion, a gweinidog yr Efengyl.
Ei gyfansoddiad corfforol ydoedd gryf, a'i olygiad
yn urddasol; a holl addurniadau y dyn oddi-
allan, oeddynt gywir bortreiad o ragor-
iaethau tywysogaidd y dyn oddimewn.
Doethineb a chryfder ei feddwl;
Cadernid a chywirdeb ei farn;
Bywiogrwydd ei ddychymyg, a lledneisrwydd ei
deimladau yn nghyda dwfn enneiniad ei yspryd
a'i perffeithient i waith y weinidogaeth, ac a
ennillent iddo radd dda yn eglwys Dduw.
Ei dalentau oeddynt amryw, ond ei destun ydoedd
un; "Iesu Grist, a hwnw wedi ei groeshoelio."
I'w ddyrchafu ef,
Cysegrai yn ffyddlon holl yınadferthoedd grymus
ei feddwl ar hyd ei oes.
Serchiadau ei wrandawyr lluosog
A grychneidient wrth ei glywed yn traethu
am dano ef, a'i athrawiaeth a ddefnynai
arnynt fel gwlaw,
Doeth a diwyd ydoedd, fel Paul i blanu;
Tyner a gwlithog, fel Apolos i ddyfrhau;
I'r gydwybod gysglyd a difraw, yr ydoedd yn 'fab
y daran; ac i'r yspryd cystuddiedig, yn 'fab
diddanwch :'
Yn mysg
Ieuengctyd yr ysgolion Sabbothol,
A Henuriaid yr eglwysi yn y Gymanfa fawr,
Trigai fel Brenin mewn llu;
Ei addysgiadau a dderbynid fel deddf;
Ac a berchid fel doethineb yr oracl;
Hwy a wrandawent arno, ac a ddisgwylient;
Dystawent ei gynghor,
Ar ol ei ymadrodd ni ddywedent hwy eilwaith;
a'i ymadrodd
A ddyferai arnynt hwy.
Cyfodai yn lle ei dadau
(Gyda'r Trefnyddion Calfinaidd)
I berffeithio eu gwaith,
Ac, i iawn drefnu y pethau oedd yn ol
Yn yr eglwysi a blanasent:
Ac wedi gorphen ei waith
Iunodd gyda hwy yn yr Arglwydd, a chasglwyd ef
at ei bobl.
Hefyd MARY RICHARD, Anwyl Briod y rhag-
ddywededig Barch. Ebenezer Richard,
Yr hon a fu farw Chwefror 14, 1865,
Yn 74 mlwydd oed.
DIWEDD CYFROL II.
LEWIS EVANS, ARGRAFFYDD, 13, HEOL Y CASTELL, ABERTAWE.
