Hefyd am
THOMAS ei fab, yr hwn a gollodd
ei fywyd trwy suddiad y brig
"Pilgrim," Aberystwyth, yn Bay of
Biscay, Chwefror y 3, 1874,
yn 30 mlwydd oed.
Iach hwyliodd i ddychwelyd—ond ofer
Fu dyfais celfyddyd;
Y môr wnaeth ei gymeryd,
Ei enw gawn, dyna gyd.
Y môr; y môr yn y pellter, weithiau'n gwgu, weithiau'n fflachio gwên fradwrus dan sydyn dywyniad haul; a'r môr, y môr, ar bob carreg, yn cymeryd rhywun yn aberth o flodau ieuenctid neu o gryfder nerth. Trof i orffwys i edrych ar y glaswellt gwyrdd hyfryd, ac ar y blodau dan eu cyfoeth o liwiau. Anaml, hyd yn oed yng nghysgod, perthi Powys, y gwelais friallu dan liwiau mwy gogoneddus; ni welais erioed mo flodau balchter Llundain mor gain. Ac y mae ôl gofal tirion i'w weled ymhobman; y mae un o blant y fro wedi taclu'r llwybrau er cof am y dyddiau y bu yma'n chware.
Dyma hen garreg fedd, sy'n dangos pa dafodiaith siaredir yn y cyffiniau hyn. Yr oeddwn wedi cyfarfod gŵr dysgedig yn y gwesty yn y bore, a dywedai ef y gellir rhannu sir Aberteifi fel y rhennir Ffrainc, yn ol fel y dywedir y gair "oes". Yn ochr y môr, dywed pawb oes; yn yr ochr dde ddwyrain, sy'n taro ar Gaerfyrddin, dywedir "o's"; ac ar yr ochr ddeheuol, ar gyffiniau Penfro, dywedir "es." Y gwahaniaeth oedd gen i yn fy meddwl oedd rhwng "au" ac "oi." Ar y garreg fedd ceir enw " Jenkin Thomas of Caehaidd, died July. 25, 1771, aged 80," a'r pennill hwn,——
