Tudalen:Yr Iaith Gymraeg 1785 1885 1985.djvu/23

Oddi ar Wicidestun
Roedd gwall wrth brawfddarllen y dudalen hon

ར་ པ༄བཟ➢ 2 S wilyge y tree who tr ་ས་ ཀྱི wald pcò grati Onid oes By wind-yn mein arian, medi sion o bed euro Gyr P muisdifl Tex shoellir IGiel. Yny p 11: Cy-iwe , the d i s t r i c t I h a v e just places of w o r s h i p a t w o o f t h e churches thes a n d t e n chapels w e v e r , are p r e t t y wel at h o m e in b o t h . The turing t h e l a s t twenty T e i s h c a n n o t b e said t o L o s b a r t h y r w y f n e w y l l y a y r a i t h S a e s n i g yn M e w n d w y o ' r eglwys, d w y e g l w y s , a deg , p a f o d d bynag 15 yn lled gyfarwydd â'r Saesneg; a lliaws yn llawn mor gartrefol yn y ddwy iaith. Mae'n sicr fod gwybodaeth o'r Saesneg wedi cynnyddu o fewn yr ugain mlynedd diweddaf ; ond ar yr un pryd, nis gellir dyweyd fod gwybodaeth o'r Gymraeg wedi lleihau.' Onid ydyw yn amlwg, yn ol tystiolaeth swyddfa y Western Mail ei hun, fod llawer yn Nghymru, na feddant ' nac arian nac amser segur, wedi dysgu dwy iaith ?' Yn mha le y gellir cael gafael ar Gymro na chlywodd sôn am Mr. Mundella ? Efe ydyw prif awdwr y mesur cynnwysfawr o Addysg Ganolraddol i Gymru- mesur, yn fy marn ostyngedig i, a gyflwynai fanteision fyrdd i'n gwlad. Yn mis Tachwedd diwedd- af, traddododd Mr. MUNDELLA araeth alluog a phwrpasol iawn yn Sheffield. Wele un dyfyniad o honi. Fe allai y cawn gyfleusdra etto i gyfeirio at ran arall o'r araeth hon :- 'The story I was going to tell you was this:-I was in Switzerland, in the Engadine. At the door of the hotel was a shop, where all kinds of souvenirs, for people to carry away with them, were sold- whether they were Swiss carving, or some French, German, or English articles. There was a bright clever young woman selling all kinds of souvenirs for people to carry away with them, when they went home. A gentle- man, very well known to English people, was staying at the same hotel with me, and he said :- ' That's a very bright girl that keeps that shop. I recommend you to go and buy something.' So I made a pretext to buy some trifle, and she addressed me in perfect idiomatic English. I asked her where she learned English ; and she replied, " At Lucerne .' ' You speak excellently, ' I said, ' and of course you speak French and German, for they are your native languages ?' ' Of course I do, ' she answered. ' Anything else ?' I asked. ' Oh, yes : Italian and Dutch :' and she afterwards confessed she also knew a little Spanish, and was studying it. I found, on making further enquiry, that this girl was taught at Lucerne, and that it cost a franc a year-that is, only ten- pence-which was spent on paper and pencils. The Director of Schools in that canton told me :-' All our schools are free- all our children attend school - every child, however poor, masters two languages, French and German ; and those who go to the Second- ary School must learn at least one other. ' I said, ' Who pays for these things ?' 'The commune city. ' ' But don't they grumble ?' ' No : they know it is the safety of the rich, and the best inheritance of the poor. ' Mi a roddaf yr uchod yn Gymraeg, fel hyn :- 'Yr ystori yr oeddwn yn myned i'w dyweyd oedd hon :-Yr oeddwn yn Switzerland, yn yr Engadine. Yn ymyl y gwestty yr oedd maelfa, yn yr hon y gwerthid llawer o fân bethau prydferth, i bobl eu cym- meryd ymaith gyda hwynt-gan nad pa un a fyddent ai o gerfiad Swiss- aidd, neu nwyddau Ffrengig, Germanaidd, neu Saesnig. Yr oedd yno