Wat Emwnt/Bargeinio Cyndyn
| ← Hir pob Aros | Wat Emwnt gan Lewis Davies, y Cymer |
Henffordd → |
PENNOD XIV.
Bargeinio Cyndyn.
PAN dreuliodd y prynhawn hyd at bedwar o'r gloch, a Wat yn troi'r gongl er cyrchu'r Struet unwaith yn ychwanegol, daeth i'w gyfarfod hanner dwsin o fytheiaid ynghyd a thua dwsin eraill ar eu holau yn eu dilyn yn ddeuoedd ac yn drioedd i fyny dros yr heol. Yna nifer o helwyr yn eu cotiau cochion ar eu meirch, a'r holl dre ar y palmant yn syllu arnynt.
"Dyma'r dyn o'r diwedd!" ebe'r Cymro wrthi ei hun, a chyda'r gair wele un o'r helwyr yn troi oddiwrth y lleill ac yn ei gyfarch, The very man! How are you Edmunds? Come to the hotel and I shall see you at once. Prysurodd y siaradwr ar hyn ar ol ei gydhelwyr a phrysurodd Wat ar ei ol yntau.
Erbyn cyrraedd ohono ddrws mawr y gwesty, daeth Mr. Moore, ag ef eto yn ei got goch gyda'i ffrewyll yn ei law, allan i'w gyfarfod, ac ebe fe,
"Follow me," ac a'i dug i ystafell fechan y tu ol i ystafell fawr y giniaw. If you are like me, you are jolly thirsty, let me call for a glass of ale for you before we proceed to business.
"Thank you, sir," ebe Wat yn foesgar, a chyn pen munud yr oedd y ddau wedi eu disychedu ac yn barod i'r siarad pwysig.
"Tis like this, d'ye see,' ebe Mr. Moore, "the gentlemen of Hereford have challenged the gentlemen of Brecon to a main of six brace, and when I first heard of it, I thought of you at once,—hence my letter. Let me have a look at your bird!"
"Hm," ebe fe'n mhellach ar dynnu o Wat y Beauty allan o'i sach, "does not seem much the worse for wear, he's worth five guineas any day. Has he fought since I saw him at that outlandish place of my uncle's?"
No, sir, he no fight since when you offer ten guineas for him."
But, my dear man, that was a month ago, and I own it was rather rash of me to offer you ten guineas then. What do you say now?"
Yr oedd y bargeiniwr wedi gobeithio prynu'r ceiliog cyn ciniaw fel y gallai fostio wrth y cwmni am ei dalent i fasnachu; ond heb ateb dim ar y foment cydiodd Wat yn yr aderyn, a gwnaeth osgo i'w ail-osod yn y sach.
"Come now, be reasonable!" ebe'r gŵr ieuanc drachefn.
"No five, no ten, but fifteen," ebe Wat, "I wait all day to see you and I go home now."
Gwelodd y dyn ariannog fod y Cymro yn gallu bod mor dyn yn ei fargen ag yntau, a rhag colli ohono yr aderyn yr oedd mor chwannog am dano, "for the honour of Brecon" (chwedl yntau) dywedodd o'r diwedd y rhoddai ef saith gini am yr aderyn ei hun, a saith gini arall "for luck," ond nad oedd Wat i yngan yn unman nad seithpunt oedd y llawn bris.
Boddlonodd Wat i hyn, ac wedi cyfrif yr arian ar y bwrdd, ac i'r gwerthwr eu gosod yn ei logell ei hun, canodd y perchennog newydd y gloch, gan alw ei was i mewn i'r ystafell atynt.
"Look here, Stephens," ebe fe wrth hwnnw, "this bird from now on is mine, and is in your charge. Be mighty careful of him, will you? This man,' gan gyfeirio at Wat, "will bring him to the stable with you, and will tell you what to do with him. So just be very attentive to what he says."
"Yes sir, quite right, sir," ebe Stephens wasaidd, "I'll see to that, sir."
Good-bye, Edmunds. I'm going in to dinner. Should you care to have a drink or two after you have finished in the stable, come back, and ask for it at my expense."
"No thank you sir," ebe Wat, "I go home."
"Very well, as you like, and when you have other birds like the Beauty of the Beacons, let me know, that's all."
Yna aeth y perchennog newydd i'r ystafell fawr i frolian fod the honour of Brecon yn eithaf diogel bellach, ac aeth yr hen berchennog yn galon drist i'r ystabl i fwydo'r Beauty am y tro olaf, ac i erchi Stephens yn anad dim i fod yn garedig i'r "best bird that in Brecon ever was."
Pan groesodd Wat yard lydan y gwesty er cyrraedd y porth eang a arweiniai allan i'r dre, clywai dwrw uchel a sŵn gwydrlestri'n clincian o gyfeiriad yr ystafell fawr. Amlwg fod y giniaw yn ei hwyl, ond nid oedd cenfigen ym meddwl y gwladwr am hynny. Bydd pedair treisied ym Mlaen Hepsta yn well na'u twrw i gyd," ebe fe, a chyda hynny ysgydwodd yntau'n ddistaw y pedwar gini ar ddeg yn ei logell ei hun.
"I ble af i 'nawr, wn i?" oedd ei feddwl nesaf. "Mae'n rhy hwyr imi weld fy nghendar heno. Af i aros yn y Fountain am y nos, a gwelaf Foc yn gynnar yn y bore. Yna cysgaf yng Nglanrhyd nos yfory a byddaf yn Nantmaden drennydd. Hei-ho wedyn —Wat Emwnt yn ffermwr ym Mlaen Hepsta, ac yn berchen ar bedair buwch. Hei-ho'n wir!"
Erbyn hyn yr oedd ef drwy y porth yn glir, ac yn tynnu at y bontbren gul a arweiniai dros Honddu i'r Struet. Ag ef a'i droed arni eisoes, ac yn estyn ei law at un o'r canllawiau wele ddeuddyn yn rhuthro arno o gyfeiriad y dre ac yn ei wasgu'n ol oddiar y bont hyd at y prysglwyni yn ymyl y llwybr a arweiniai ati. Mor sydyn oedd yr ymosodiad, ac mor absennol ei feddwl yntau fel na roddwyd iddo amser i'w amddiffyn ei hun i nemor pwrpas, a phan gododd ei fraich o'r diwedd i daro un o'r mileiniaid a'i llindagai tarawyd ef ei hun ar ei ben gyda'r fath nerth nes ei fod yn ddadfyw, a syrthiodd ar y llwybr yn un sypyn diymadferth.
"Quick, Joe, lets carry him back to the granary before anybody comes. He'll make a fine soldier by and by I'm thinking. You should'nt have struck him so hard though—hear him groan!"
"Go blimey! what was a chap to do, when he was half-choking brother Alf all the toime!"
Yr oedd Wat, druan, wedi syrthio i ddwylo'r press gang, ac ar yr awr yr ymddangosai fel ar drothwy bywyd annibynnol a hapus, wele, mewn un munud gynhyrfus, ddryllio ei holl gynlluniau, a'i daflu yntau i gylchynion nad oedd ganddo ond y meddwl prinnaf am eu bod, chweithach eu profi.