Beryl/Pennod VIII

Beryl

gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)

VIII.

Gwelwn hiraeth fel goleuni euraid
Yn nhawel eigion ei duon lygaid,
Yn cynnau—rhoddi cannaid ddisgleirdeb
Ar wedd ei hwyneb yr oedd ei henaid.
—T. GWYNN JONES.

"NI chaiff neb ein gwahanu. Yr wyf fi'n mynd i gadw cartref inni."

Geiriau Beryl oeddynt. Yr oedd gŵr a gwraig o'r ardal a chyfreithiwr o Lanilin ym Modowen. Daethent yno i geisio trefnu rhywbeth ar gyfer dyfodol y pum plentyn amddifad. Yr oedd ewyllys Mr. Arthur gan y cyfreithiwr, ond yr oedd y rhan fwyaf o'r arian a nodid ynddi wedi mynd. Yr holl eiddo oedd ar ôl oedd dodrefn y tŷ, pedwar ugain punt yn y banc, a Maesycoed, —tŷ bach a gardd yn ardal Bryngwyn, tua thair milltir tuhwnt i Lanilin.

Aethai Eric a Nest y bore hwnnw ar neges i'r dref; felly, dim ond Beryl oedd yno i siarad â'r ddau ddyn dieithr. Deuai lleisiau llon Geraint ac Enid o'r gegin. Yr oedd Let yno gyda hwy.

"Fel y gwelwch, merch i," meddai'r cyfreithiwr, "nid yw'r cwbl sydd ar ôl eich tad a'ch mam yn llawer ichwi eich pump fyw arno. Ond peidiwch â gofidio. Y mae gennyf fi gynnig da i'w roi i chwi, neu efallai y rhydd Mr. Lewis y cynnig o'ch blaen.'

Na, rhowch chwi ef, os gwelwch yn dda," ebe Mr. Lewis.

Wel, yr ydych yn adnabod Mr. a Mrs. Lewis, Miss Arthur, a gwyddoch fod ganddynt ddigon o arian. Y maent yn awyddus iawn i gael y bachgen bach Geraint i'w fagu'n fab iddynt hwy. Nid oes eisiau imi eich sicrhau y bydd Geraint yn lwcus. Wel, y mae brawd Mrs. Lewis,—Mr. Bowen a'i wraig o Aberilin, y mae siop fawr ganddynt yno,—yn barod i gymryd yr eneth fach. Bydd hithau, yr wyf yn siwr, yn lwcus iawn. Deuwch chwi eich tri,—Eric a Nest a chwithau,—i ennill yn fuan iawn. Cawn drefnu eto beth fydd orau i'w wneud ynglŷn â chwi. Yr oeddwn am setlo mater y ddau fach hyn i gychwyn."

Tra bu'r cyfreithiwr yn siarad, ac ar ôl iddo dewi, edrychai Beryl i ryw bellter o'i blaen a'i hwyneb fel wyneb y Forwyn Fair. Yr ydych yn falch, mi wn," ebe'r cyfreithiwr eto, er, wrth gwrs, ni all na fydd hiraeth arnoch."

"Bydd croeso i'r tri arall ddod i weld Geraint ac Enid bryd y mynnont," ebe Mrs. Lewis.

YR OEDD Y PUMP AMDDIFAD YNO GYDA'I GILYDD.

Yna troes Beryl ei llygaid dwys ar y ddau ddyn a'r wraig, a dywedodd yn dawel:

"Ni chaiff neb ein gwahanu. Yr wyf fi'n mynd i gadw cartref inni."

Cyn i neb o'r tri fedru dywedyd gair, gan syndod, dywedodd Beryl eto:

"O, maddeuwch imi am siarad mor fyr ac am ymddangos mor anniolchgar. Yr wyf yn diolch yn fawr ichwi i gyd. Ond Ond y mae un peth yn glir imi. Fi sydd i ofalu am y ddau fach a chadw cartref inni i gyd. Hyn a fuasai dymuniad nhad a mam."

"Miss Arthur annwyl!" meddai'r cyfreithiwr, "yr ydych wedi pasio mor uchel, buasai'n drueni ichwi beidio â mynd i'r coleg mwy."

"A sut gellwch chwi gadw cartref a chwithau heb fod yn gyfarwydd â gwaith tŷ?" ebe Mrs. Lewis.

"Ac o ba le y daw'r arian at hynny?" ebe Mr. Lewis.

Methodd Beryl â chadw'r dagrau'n ôl. Wylodd yn ddistaw am dipyn, yna sychodd ei llygaid a dywedodd yn llawn mor benderfynol ag o'r blaen:

"Af fi ddim i'r coleg. Yr wyf yn eithaf siwr beth yw fy nyletswydd. Y mae Maesycoed yn rhydd. Yno'r oedd mam wedi meddwl mynd petai wedi cael byw. Hwnnw fydd ein cartref ni. O, peidiwch a gofyn pam, ond gwn fy mod yn gwneud yn iawn."

Edrychodd y tri arni mewn pen bleth. Gwelsant nad oedd yn bosibl ei throi. Ni allent ei gorfodi. Gwelsant hi'n cymryd pwysau trwm ar ysgwyddau ieuainc iawn. Nid ystyfnigrwydd oedd ar ei gwedd, ond rhyw urddas tawel. Peidiasant â'i gwrthwynebu.

Ceisiwyd gweld pa beth arall y gellid ei wneud. Nid oedd y tri'n mynd i adael Beryl, er iddi wrthod eu cynnig. Trefnwyd ynghylch y peth hwn a'r peth arall.

Daeth Eric a Nest i'r ystafell wedi curo'n ysgafn ar y drws, a daeth Geraint ac Enid ar eu hôl o'r gegin. Yr oedd y pump amddifad yno gyda'i gilydd. Daeth dagrau i lygaid y lleill wrth edrych arnynt. Wylodd Mrs. Lewis yn hidl.

Cofiodd Beryl ei breuddwyd ar hyd y blynyddoedd. Yr oedd hwnnw'n mynd ddyfod i ben mewn ffordd ryfedd iawn. Yr oedd yn sicr pa beth oedd gwaith ei bywyd i fod. Paratoad at hynny oedd popeth a ddaethai iddi hyd yn hyn. Ac yn gymysg â galar mawr a phryder, yr oedd rhywbeth arall yng nghalon Beryl,—rhywbeth tebyg i dangnefedd.

Nodiadau