Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill/Dwy Deyrnas

Bro fy Mebyd a Chaniadau Eraill

gan Humphrey Jones (Bryfdir)

DWY DEYRNAS.

DAETH henwгr, o fro y cysgodau, drwy Gymru'n ddiweddar ar daith,
Ymryson wnai cymysg deimladau yn nyfnder ei lygaid llaith.
Cerddodd drwy bentref ei faboed, y pentref oedd weithian yn dref;
Ymholodd yn daer am ei gyfoed, heb undyn yn ystyr ei lef.
Cyfeiriodd at borth ei hen gartref; ond porth yn agored ni cha'dd,
A theimlo'r dieithrwch fel hunllef wnai'r henwr cyffredin ei radd.
Siglodd y dderwen ei breichiau, dawnsiodd y ffrwd ar ei thaith,
A syllodd y clawdd dan ei greithiau ar rywun fu drosto sawl gwaith;
Dyna fu croesaw yr henwr o wyll y cysgodau i'w fro,
A chrinddail yr Hydref yn bentwr fu iddo'n esmwyth-fainc am dro.

Daeth heibio ddyn ieuanc, a holodd ei hynt
Gan sefyll yn deg rhwng yr henwr a'r gwynt;
Deallodd mor gynnar ar hanes y fro
Y bu'r hen bererin o'r blaen ar ei dro,
A soniodd am gamre pob Dyfais a Gwybod
Nes tarro'r ymwelydd a dwys syfrdandod.
"Chwi glywsoch, ond odid," ebe'r llanc teg ei wawr, "
Fod eich pentref bach, llwyd, yn gorfforaeth yn awr;
A mangre yr aelwyd, lle y siglwyd eich crud,
Yn gyfle i'r ieuainc i ddyfod ynghyd
I ganu a dawnsio. Mae'r cae fu yn dyst
O gewri'r Pwlpudau yn awr dan y flyst,
Yn cael ei lefelu i deulu'r Bel Droed;—
Gweinydda'r oes hon i gyfreidiau pob oed.

Bydd yn syn gennych glywed, ond gwir yw y gair,
Fod pobl yn awr yn cael Prisiau y Ffair
O Lundain a Pharis, heb lythyr na dim,
Heb son am bellebyr sy'n gymaint mwy chwim;
A chwmni fin nos, o'u gofalon yn rhydd,
Yn eistedd i wrando Cyngherddau Caerdydd
Yn eithaf y gogledd fel yma;—wrth son,
Dacw long drwy yr awyr ym mynd am Sir Fon
Heb ddŵr odditani, na hwyliau ar daen;
Ni chlywsoch, mae'n siwr, am y fath beth o'r blaen.
Bydd y glas uwch ein pennau mor boblog cyn hir
A'r ddaear o danom; terfynnau pob Sir
A dderfydd am danynt yn llwyr yn y man
Heb Ogledd na De, heb na Chapel na Llan
I rannu'r boblogaeth; mae'r deyrnas, fy ffrynd,
Yn myned ar gynnydd, a ninnau yn mynd
I ganlyn yr oes sydd a'i chamre mor fras
A'r seren wib welwch yn croesi y glas."

Rhy brin yw fy hamdden i son wrthych chwi
Am longau, o bellter pegynnau y lli,
Yn siarad a'i gilydd dros ymchwydd y don,
Mewn drycin a hindda, yn lleddf ac yn llon;
Mae popeth yn edrych ymlaen fy hen ffrynd,
A'r deyrnas ar gynnydd; mae'n rhaid i mi fynd
Cyn cyffwrdd ond ymyl gwisg cyfnod sy'n llawn
O bob rhyfeddodau, na roddwyd y ddawn
I mi i'w darlunio." Siaradodd yr henwr
A chrinddail yr Hydref o dano yn bentwr;—

"Gwrandewais yn daer ar eich stori lefn;
A cheisiais ar dryblith fy meddwl wneud trefn;
Ond cyn ymwahanu, chwychwi dros y ddôl,
A minnau i fro y cysgodau yn ol;—
Cydnabod y cynnydd ddymunaf yn rhwydd,
Ac edrych yn llawen ar fesur eich llwydd;
Ond a fedrwch chwi ddweud wrth gythryblus fron,
Faint o Deyrnas Dduw sy'n y deyrnas hon?

Nodiadau