Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi/Owen, John, Capel Ffynon

Byr Gofiant am Naw a Deugain o Weinidogion Ymadawedig Sir Aberteifi

gan John Evans, Abermeurig

Y PARCH. JOHN OWENS, CAPEL FFYNON.

Mab ydoedd i John Caleb, Frondeg, Cilfachrheda, rhwng Llanarth a Ceinewydd. Yma y ganwyd ef oddeutu y flwyddyn 1816, ac yma y treuliodd ddyddiau mebyd ac ieuenctid. Yr oedd y Calebiaid, o ba rai yr hanodd, yn ddynion tal o gorff, garw o bryd, tenau o gnawd, a gwresog o ysbryd. Yr oedd yntau oddeutu dwy lath o daldra, yn sefyll a'i ysgwydd ymlaen wrth gerdded, a'i ben bob amser i lawr tua'r ddaear. Gwallt rhyddgoch cyrliog, aeliau hirion, a'r llygaid i fewn ymhell o danynt. Pan godai ei ben i edrych, yr oedd golwg ryfedd arno, megis pe buasai yn cael ei flino yn fawr gan gystudd corff neu ofid meddwl. Ond pan welai gyfaill, yr oedd yn hawdd adnabod, oddiwrth ei wên serchog a'i gyfarchiad gwresog, mai cyfaill cywir a diddan oedd yntau. Yr oedd o dymer wyllt a phoethlyd. Bob amser pan y gweithiai, y cerddai, ac y pregethai, yr oedd chwys yn ddyferynau breision yn treiglo dros ei ruddiau.

Yr oedd o ysbryd anturiaethus iawn. Yn ddyn ieuanc ymgymerodd â factory gwaith gwlân gwlad, a dangosodd gymaint o allu celfyddydol gyda hono nes synu pawb. Tynodd y wlad ato, a gwnaeth lawer o arian trwy yr anturiaeth hon. Daeth i ddeall fod arwyddion mŵn glo yn Cwm Cilfachrheda; ac wedi cloddio am gryn amser, clywid bloedd orfoleddus ryw ddiwrnod, oblegid fod darn mawr o'r mŵn gwerthfawr wedi ei gael. Pa fodd bynag, troi yn fethiant wnaeth yr anturiaeth hon. Y symudiad nesaf o'i eiddo oedd cymeryd rhan mewn amryw o longau, yr hyn a drodd allan yn llwyddiant mawr am flynyddoedd. Bu yr ymdrechion hyn yn ffynonellau llawer o bleser a gofid iddo, a gwnaethant eangu ei wybodaeth a'i brofiad yn fawr. Yr oedd yn mynu deall bron y cwbl am bob peth yr oedd ganddo law ynddo,—peirianau a gwaith y llaw—weithfa wlân, gwaith y mwnwr, a morwriaeth. Pan yn talu ymweliad a gwahanol weithfeydd, ac yn siarad am longau, yr oedd pawb yn synu at ei wybodaeth o honynt, a'r dyddordeb a deimlai ynddynt. Oblegid ei wybodaeth helaeth mewn morwriaeth, pregethodd lawer ar y geiriau hyny yn Jer. xlix. 23, "Y mae gofal ar y môr;" ac ysgydwodd gynulleidfaoedd mawrion trwy y bregeth hon lawer gwaith, yn enwedig pan yn agos i'r môr, a chafodd llawer morwr les mawr trwyddi.

Dechreuodd bregethu pan oddeutu 35 oed. Daeth yr hen ysbryd anturiaethus i'r golwg gyda'r gwaith mawr hwn eto. Er mor hen ydoedd, mynodd lawer o ysgol, i ddechreu gyda'r Parch. R. Roberts yn Llangeitho, ac ar ol hyny yn y Bala. Yr oedd yr ysbryd yn ieuengaidd, er fod yr oedran ymhell. Gwnaeth cymdeithasu fel hyn a phregethwyr ac â llyfrau, lawer er ei gaboli a'i goethi, a gwnaethai ragor oni bai ei fod yn rhy hen cyn dechreu myned dan y driniaeth. Yn fuan wedi dyfod o'r Bala, ymbriododd a Mrs. Anne Griffiths, y Gwndwn, ger Capel Ffynon. Agorodd hyn faes arall o wybodaeth o'i flaen, sef amaethyddiaeth. Ac wrth ei glywed yn siarad ag amaethwyr ar y pwnc hwn eto, yr oeddynt yn cael ar ddeall ei fod yn gwybod y ewbl yn ei gylch. Trwy y briodas daeth i fyw i Capel Ffynon, fel aelod crefyddol, a chymeryd gofal o ddwy fferm, sef y Gwndwn a Thafarnysgawen, fel dyn a gwladwr. Gan fod y plant yn gallu gofalu am y ffermydd yn Capel Ffynon, daeth ef a rhan o'r teulu i fyw yn niwedd ei oes i Blaenbargoed, Llanarth, ac yma y bu farw, Ebrill 17eg, 1876, yn 60 oed. Claddwyd ef yn mynwent Capel Ffynon. Bu yn rhodio glyn cysgod angau am beth amser yn y tywyllwch, ond gwaeddodd lawer gwaith wedi hyny fod y cyfamod yn dal. Dechreuodd dau o'i feibion bregethu gyda'r Methodistiaid, ond yn fuan aeth y ddau i Eglwys Loegr.

Profodd yn helaeth o adfywiad 1859, ac ni chollodd fawr o'r dylanwad hyd ei awr olaf. Ordeiniwyd ef yn 1860. Yr oedd yn bregethwr hwyliog iawn. Nid oedd yn gofalu fawr am drefn; chwilio allan y byddai am gynhyrfiad y dwfr, a phan ddelai, byddai yn sicr o wneyd defnydd o'r adeg, pe buasai yr odfa yn myned yn faith. Yr oedd ganddo lais cryf a nerthol iawn; a chan fod yr ysbryd hefyd mor wresog, byddai yno odfa gynhyrfus; ac yn fynych byddai y cynulleidfaoedd yn ei law, ac yn cyfranogi yn helaeth o naws yr efengyl. Yr oedd ganddo allu tuhwnt i'r cyffredin i wneyd defnydd o'r hyn a welai ac a glywai tuag at gyflenwi ei bregethau â hwynt. Pan yn pregethu am brynu yr amser, dywedai, "Pe byddai amser yn cael ei werthu yn Canton, China, byddai boneddigion y wlad hon yn myned yno wrth y miloedd i'w brynu. Yr oedd gwr bonheddig unwaith yn dweyd wrth y doctor mewn cystudd, 'Chwanegwch i mi 6 niwrnod, a rhoddaf i chwi 5,000p.' Yr ateb oedd, 'Nis gallaf pe rhoddech y greadigaeth i mi.'" Pan yn pregethu ar wledd priodas mab y brenin, dywedai "Mae llawer yn tlodi eu hunain yn y byd yma wrth wneyd gormod o wleddoedd, a galw gormod iddynt. Ond y mae ein Duw ni wedi gwneyd gwledd ar yr hon y mae miloedd yn gwledda er's oesoedd; ond y mae mor gyflawn heddyw ag erioed, a'r Gwr a'i parotodd heb dlodi dim arno ei hun." Eto, Bum yn y Bank of England, ac ni welais fwy o aur erioed. Daethoch allan yn gyfoethog? Naddo, yr oeddwn mor dlawd yn dyfod allan ag yr aethum i mewn, oblegid nid oedd genyf yr un demand.. ar y Bank; ond, bendigedig, mae genyf faint a fynwyf o demand ar fanc y nefoedd yn enw Iesu Grist."

Pregethai unwaith ar yr "addewidion mawr iawn a gwerthfawr," a gwnaeth y sylwadau canlynol:—" Pan oeddwn ar lan y môr unwaith, cwympodd bachgen i lawr o'r riggins i'r môr, a'r cadben ei hun a waeddodd allan am daflu y rhaffau i lawr. Taflwyd dwy raff ar bymtheg, a chafodd afael. Pa angen oedd am gynifer? Fel y byddai mwy o chances. Yn hen long iachawdwriaeth y mae rhaffau o addewidion ar gyfer pob angen, fel na byddo neb yn boddi o eisiau rhaffau i gydio ynddynt Yr oedd gwraig yn dweyd wrthyf yn ddiweddar: Mae yr adnod hono mewn date i mi yn awr, 'Gad dy amddifaid, a mi a'u cadwaf hwynt yn fyw; ac ymddirieded dy weddwon ynof fi.' Taflwyd y rhaff i hono, pan gollodd ei phriod ac yr oedd yn ymgyral wrthi rhag suddo dan y tonau dinystriol." Pan yn pregethu ar Grist yn marw dros yr annuwiol, dywedai, "Yr oedd gwraig yn dweyd wrthyf er's tro yn ol, Perthynas i ch'i achubodd fy machgen i rhag boddi: rhoddodd ei einioes yn ei law, a neidiodd i'r môr, heb wybod p'un a gollai ei fywyd ei hun ai peidio.' Ond dyma un wyddai cyn dyfod o gartref y byddai raid iddo golli ei fywyd ei hun, ac eto fe ddaeth." Mewn Cyfarfod Misol yn Ceinewydd, er ei fod yn ymyl ei gartref, galwyd arno i ddweyd gair ar y pwnc o ddyledswydd deuluaidd. Dywedodd, "Yr oedd mam yn dweyd wrthw' i pan yn fachgen bach, Cerdd i 'mofyn dwr, John, a phethau eraill, ac yn gwel'd bod yn well gen' i chwareu na myn'd. Cerdd di, meddai wed'yn, cei di bâr o ddillad newydd erbyn y Pasg; ac yr o'wn inau yn myned wed'yn ar unwaith. Fechgyn bach Ceinewydd, mae Pasg ein Harglwydd ni i fod, de'wch i ymbarotoi i gyd ar ei gyfer. O! bydd yno wleddoedd a rhanu gwobrau na welwyd erioed eu cyffelyb." Aeth y fath ddylanwad gyda'r dweyd, nes nad oedd yno nemawr i lygad sych yn yr holl le. Llygedynau o wres, neu ruthr-wyntoedd ofnadwy, fyddai yn ei bregethau yn fynych, fel y cofia llawer fu yn ei glywed.

Nodiadau[golygu]