Caniadau Barlwydon Llyfr 1/''Fall'' fawr Chwarel y Welsh Slate, Ffestiniog

Caniadau Barlwydon Llyfr 1

gan Robert John Davies (Barlwydon)

"FALL" fawr Chwarel y Welsh Slate, Ffestiniog, Chwefror, 1883.

Cyfansoddwyd y llinellau hyn Chwefror 16eg, 1883, diwrnod y daeth y FALL (cwympiad)
fythgofiadwy i lawr yn y chwarel uchod. Ychydig amser cyn hyn cauwyd pump o'r Miners gan y
FALL, fel y tybiwyd eu bod wedi eu claddu yn fyw; ond trwy ymdrech digyftelyb eu cyd-weithwyr
rhyddhawyd yr oll o'u carchar du.

DARN I'W ADRODD.

'R OEDD degau o'r chwarelwyr er's amser maith ol
Yn gweithio mewn peryglon mawr o dan y ddirfawr fall;
'R oedd ofnau yn cyniwair—pob mynwes oedd mewn braw,
Wrth sŵn y disgyniadau mawr a glywid ar bob llaw:
Rwy'n clywed swn craciadau, medd rhyw chwarelwr craff
A welaf ar yr uchel graig yn rhwym o fewn y rhaff,
Ond gweithio wnai y dewrddyn o dan yr uthrawl le,
Hylldremiai angeu arno'n awr, ond eilwaith gwena'r ne'.

Ond diwrnod bythgofiadwy o brudd-der i bob bron
Oedd adeg cloi yn nghôl y graig ryw bump o'r miners llon;
Mae braw yn argraffedig, a dwysder ar bob grudd,

Wrth wel'd eu hoff gydweithwyr dewr o dan y graig yn nghudd:
Mae angeu fel yn syllu, a d'wedai wrtho'i hun,
"Oes gobaith imi gael y rhai'n yn eiddo i'm bob un?
Gwnaf wylio uwch eu penau'n awr, er gweled beth ddaw o hyn,
Os chwaneg ddaw o'r graig i lawr, fe'u llyncaf yn y glyn.

Ond ah! mi welaf luoedd ar ffrwst yn d'od i'r fan,
Gan ymbalfalu yn y fall, er cael y pump i'r lan:
Pob gewyn ar ei eithaf, yn ufudd ynddo'i hun,—
Ymafla rhai mewn caib a rhaw, a'r lleill mewn gordd a chun:
Gwel dreiglo, hyrddio'r meini, gwel luchio'r clai a'r baw;
A thremia bywyd yma'n hyf yn ngwyneb brenin braw;
O frwydr, pwy orchfyga? O oriau prudd a dwys;
Oes gobaith ceir y truain hyn i'r lan sydd tan y gwys?

Pwy draetha fyfyrdodau y carcharorion hyn,
A phwy all sylweddoli 'u gwedd o fewn y carchar tyn?
Pob calon geir yn curo—mor welw yw pob grudd;
Cyn hir canfyddir gobaith gwan o'u cael i oleu dydd
O'u dudew garchar cadarn—clustfeinient—wele wawr?
A chyda bloedd groesawol daeth y pump o'r dyfnder mawr:
Trugaredd ragluniaethol a'u dug o'r fall yn fyw
Boed iddynt hwy a ninau mwy, folianu'r uchel Dduw.

Os cafwyd gwaredigaeth o safn yr angeu du,
Ac er rhybuddion ar bob llaw, caed rhai'n ddiofn a hy';
Y graig a'i hymysgaroedd yn dadgymalu sydd,
A thrwst y disgyniadau mawr i'w clywed nos a dydd:
Pileri trwchus, mawrion, fu gynt fal dewrion lu,
Fel pe am herio pwysau'r graig a stormydd o bob tu;
Ond ha! mi welaf foreu, y graig oedd ddigon cryf
I gwympo'r dewr bileri hyn, a'u gwasgar megys plyf.

O! clywch y twrf ofnadwy, llithriadau'r graig a'u rhu,
Cynhyria'r dyfnder gyda rhôch—enbydrwydd o bob tu;
Cwympiadau fel taranau—ymsuddai'r mynydd mawr,
Fel cawr ardderchog gwel ei drem, mae'n d'od! mae'n d'od i lawr!!
O fynyd o ddifrifwch, wnai dristwch ar bob grudd,
Gan ofn llewygawl rhag bod rhai o dan y fall yn nghudd,
Ond noddai'r nef y gweithwyr, o'u dwfn beryglon mawr;
A saif dyddordeb byth yn nglyn a fall y CHWAREL FAWR.

Nodiadau