Caniadau Barlwydon Llyfr 1/Bryniau Meirionydd

Caniadau Barlwydon Llyfr 1

gan Robert John Davies (Barlwydon)

Cywydd:BRYNIAU MEIRIONYDD.
(Testyn Eisteddfod Meirion 1893.)

ENWOG, fryniog Feirionydd—
Mûr erioed i Gymru Rydd;
Tŵr a chastell derch osteg
Ei llawer bryn, talfryn teg.
Gwylltinedd geillt ynddi gawn,
Iâs hyawdledd arswydlawn;
Erch olwg arucheledd—
O'i mewn taen rhamant a hedd
Ei chreigiau derch, rho 'i gwawd ar
Chwalu uchdyb a chlochdar
Annuw ffrostgar—feiddgar fod
Wada 'i Awdwr—y Duwdod,—
Wna genau rhai'n a'u sain sydd
Fawr lifeiriol leferydd;
Haedda Iôr a mawredd Hwn,
Wna 'u llafarddull i fyrddiwn;
A threch eu hiaith orwech hwy—
Arddysg urddas a gorddwy—
Na rhyfyg a dirmyg dyn
Ei enwogrwydd ä'n hygryn.

Ar alwad Ior, wele daetn
Meirion hen yn mrenhiniaeth
Anian arddun, dan urddas,
I'w brig le'n y bore glas;
I dawel ofnadwyedd,
Duw a roes hon yn gadr sedd.
Ei thyrau beilch, aruthr, bán,
Lanwodd a'i law ei Hunan;
Ac a dwrn ei gadarn—nerth
Ar seiliau cadr oesol certh,
Ior a'i daliai er dylif—
Nerthol ddialeddol lif,

A chwyrn fellt a dychrynfäu
Tân a chorwynt yn chwarau
Uchel areithfa'r daran—
Oriel y mellt, gloewfellt glân.
Chwareufwrdd erch rhyw fyrdd o
Ddreigiaid yn ymddyrwygo,—
Tramwyfa'r 'storm fawr ei stwŵr,
Froch anian fawr a'i chynhwrf,
Yw corynau coronog
Y bryniau a'r creigiau crôg.
A chan frochi nef wreichion,
Aruthr dwrf a rhuthr don,
Trydan a gwynt rhuadwy,
Cerhynt a mellt, corwynt mwy,
Crynu wna cyrau anian—
Meirion deg a'i muriau'n dân!

Ha! gedyrn feilch gadarnfau,
Er hynt treiswynt yr oesau.—
Er rhwysg tymhestloedd y rhod
A'u gerwinder heb gryndod—
Draw gwyliasant dreigl oesau
Lawr i'w bedd wylwyr y bau,
O'r cyfnod draw cofnod roed
Ar eu henwau er henoed.
Llaw fawr amser fu'n cerfio
A'i bin dur ei benod o,
Ar gruddlenau creigiau cred
Eu hanes er ei hyned,
Hanes treigl hen oesau draw
Yn olynol olwynaw;
Diymson rodiad amser
Ar len rhai'n gofnodai Nêr.

*⁠*⁠*⁠*⁠*⁠*
Y mae ar greigiau Meirion—
Ol dyrnod, dyrnod yn don

Erch iawn dan rychau henaint
Uthredd eu mawredd a'u maint.
Ysgythrog rwysg eu huthredd
A chlog o frawychol wedd,
Yn amdoi eu trumau derch
Ddystaw urddas Duw ardderch,
Mangre hedd meini a grug,
Unigeddau dan gaddug:
Unigeddau gyhoeddant
A chliriach, grymusach mant,
A chroewach don na chroch dwrdd
Eigion a tharan agwrdd,
Hanfod Duw Nef a daear,
Ei fawredd ef a'i urdd ar
Y cread oll, ac ar daen
Enw Duwdod i'w adwaen.

Yr haul têr o'i oriel tân
Gesyd ei farwol gusan
Hyd dranoeth i dirionwch
Meirion a'i fflam eirian fflwch.
Hir oeda 'i wrid ar ei hael.
Eurog, bywiog pob gloew—ael
Am deyrn dydd—am dirion dad,
Wyla hirnos alarnad.
Ac hyd y grug dagrau hon
Ddisgynant yn ddwysgeinion:
Lleni duon trwchion tros
Rudd anian daena'r ddunos:
Yn ystod nos gwlithos glan,
Hawddgar iawn ddagrau anian
Draw dywelltir hyd wylltedd
Ban fryniau gororau'r hedd,
I'w coryn derch ceir yn do
Am danynt, tra'n mud huno,
Niwliog len anelwig lwyd,
Is adenydd nos daenwyd.

Gyda llwydwisg dilladu
Bu'r nos ddwl o'i breinsedd ddu
Fryniau yr hen Feirionydd—
Iddynt clog fawreddog rydd.

Ha! wele draw haul a'i drem
Belydrog a byw loewdrem;
Yn gloewi wybr foreu glan,
Liwiau cwrel ac arian:
Lliwia 'i wedd ag eurlliw wawl
Ruddiau'r ddaear oedd ddi—wawl—
Mantelloedd niwloedd y nen
Giliant o olwg heulwen,
Dros yr Idris raiadrog
A'i gloriau gwlith rhydd glaer glog,
Gopaon teg, paentia haul
Aneirif fryniau'n araul.
Meirion hen, mirain yw hi
A gwynion ei chlogwyni;
Llathra haul holl lethrau hon
A'i rhaiadrau tra hydron.

Uchelbwynt rhynbwynt yr îa,
Gwynt a gwywiant y gaua',
Yw copaon Meirion merth,
Ar eu gwadnau mor gydnerth,
Dros yr Idris gwenwisg îa
Er ei addurn orwedda.
Er oered tô'r eira têr,
Teifl lendid dwyfol wynder
Led—led y wlad; hulia hon
Is helm fel eira'n Salmon
Chwareule erch rhuawl hin,
Goror y gauaf gerwin
Yw'r ucheldir—a chwyldaith
Byddinoedd tymhestloedd maith

A thrwy entyrch rhuthrwyntoedd
Geirwon blwng gerwin eu bloedd,
Dramwyant drum, mintai'r ia,
A stŵr mawr y storm eira,
Hydr iawn yw, a di-droi'nol
Grym ei hanrheithrym rhuthrol;
Oerlem yw'r awel a'i min,
Addoer acw yw'r ddrycin;
Ceidw mewn rhwymau cedyrn
Redlif neint a chorneint chwyrn.

Ton rhywyllt ewyn rhaiadr,
Yn ei gwymp rewir yn gadr,
Ond deheuwynt a'i hawel
I'w datod ryw ddiwrnod ddel,
Berwôl, lifeiriol foryn
A dros greig a'r Idris gryn;
Pob afon a wreichiona—
Tyrddiog i'w hynt orddig ä;
Llif ar lif yn fawrllif fydd—
Môr yn mryniau Meirionydd.

Dynesa'r haf, dawnsia'r haul,
Drwy oror pelydr araul;
Hudol yw bro dol a bryn;
Hoewed yw dan haul dywyn
Y firain ber, Feirion bau;
Chwâr ŵyn ar ei chorynau;
Ymwelwyr haf mil ar hynt
A moelydd hon ymwelynt.

O Loegr deg, ymchwilgar dorf
Ddaw i Walia yn ddilorf,
Yn llawn asbri llon ysbryd
Mintai gâr ramant i gyd.
Ag eofndra'n ysgafndroed,
Llon ber ânt lle na bu 'rioed

Rodiad troed ar hyd y trum,
Erch aeldref rhyw ucheldrum;
A lle na all yn ei wydd
Neb edrych gan enbydrwydd.
Meirion a'i bro mirain bryd,
Breiniau 'i bryniau, bêr enyd
Fwynha myrdd, hufen a mel
Golud iach ei gwlad uchel.
Gwel y gloywgu olygon
Draw yn mhell o drumau hon;—
Gloewdir gwlad eurog lydan,
Gwylltinedd a bonedd ban.
Fryniau derch hen Feirion dud,
Heulog Walia a'i golud.
Anadl i wau—enaid—wledd
A gwefredig hyfrydedd
Yw tremio o'r trumau hyn;
A thân barddoniaeth enyn
Pridaf wrtho prydferthwch
Yn fywiol fflam ufel fflwch.
Arddunedd dreiddia enaid,
Ca newydd bwnc yn ddibaid.
Ni cha teimlad ceiniad cu
Ei ddigonedd o ganu,
Na thremiad llygad lliwgar
Ddigon o wych edrych ar
Wiwdlos hudolus dalaeth
Amryw ei thrum, môr a thraeth.

Meini llech o'u mewn llocha—
I Walia teg olud da;
Lloches yn monwes mynydd
I haenau trysorau sydd,
Meirion dud yw'n golud gell:
Wythi cyfoeth, o'u cafell
A'u coluddion y cloddir
Lechi teg elwch y tir.

Dan-ddaearol dyn ddorau—
Cedyrn fyllt eu cadarnfau
Ddryllir a chloddir allan
Lu o drysorau i'r lan.
Pilerau deifl pylor dig—
Dryllia'n gandryll hen geindrig
Y gadarn graig, darnia gref
Gaerog dal—graig a deilgref
Ffrwydriadau fel ffraw drydan
Dirfawr yw twrf rhu eu tân;
A tharan nerth erwin hon
Darn o fynydd dry'n fanion.

Elwch mawr o lech Meirion
I'w lluoedd ddaw—allwedd Ion
I gellau'r trysorau sydd
Yn ei bryniau a'i bronydd;
Rhoed i Gymry digamrwysg
I godi rhai'n gyda rhwysg.

Di-seguryd weis gwrol
Yw'r chwarelwyr—gwyr o gol
Daear a'i chreig, drwy wychr hud
I'n talaeth ddygant olud,
Agor i'w hembyd grombil
Dramwyfeydd drwy drumau fil,
Er enill bara einioes
Gwymp a theg gampwaith eu hoes.

Deg, fawr oludog Feirion,
Haenau'r aur sy'n naear hon.
Yn mryniau hon mor wen wnai
Duw roes eurdeg drysordai—
Oll yn drig llawnder o aur,
Demlau hoewnod melynaur.

Llynau Meirion llawn mawredd,
Llynau dawr a'u llond o hedd,
Roes Ior drwy'r oror eirian
Yn heirdd byth drwy 'i bröydd ban.
Mewn hafnau rhwng creigiau crog
Ar fronau'r oror fryniog.
Llecha rhai' n a'u llachar wedd
Yn werddonau arddunedd.

Yn mryniau Meirion mawrwych
A'i bro gain tardd ebyr gwych,
Y loewdeg Ddyfrdwy lydan
Yn mryniau heirdd Meirion hân;
A llu eraill o eirian
Afonydd glwys fonedd glân.

*⁠*⁠*⁠*⁠*⁠*
Adrodd hanes dewr ddynion
"Cymru Fu"—Cymru o fón—
Wna olion lu yn y wlad,
Oesau eraill yn siarad.

Nodiadau